касмана́ўтыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
Сукупнасць галін навукі і тэхнікі, якія забяспечваюць асваенне космасу для патрэб чалавецтва. // Палёты ў касмічнай прасторы.
[Ад грэч. kósmos — Сусвет і nautikē — мараплаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэлефані́я, ‑і, ж.
Спец. Галіна навукі і тэхнікі, якая вывучае прынцыпы пабудовы сістэм тэлефоннай сувязі, распрацоўвае апаратуру для яе ажыццяўлення і выкарыстання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наву́ка, ‑і, ДМ ‑вуцы, ж.
1. Сістэма ведаў аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства, мыслення і спосабах уздзеяння на навакольны свет. Савецкая навука. // Работа ў той ці іншай галіне ведаў як прафесія. Займацца навукай.
2. Асобная галіна гэтых ведаў. Астраномія — навука аб нябесных целах. Гуманітарныя навукі. Матэматычныя навукі. // Напрамак у якой‑н. галіне ведаў, які называецца па імені заснавальніка.
3. толькі адз. Навыкі, веды, якія чалавек атрымлівае ў выніку свайго навучання або жыццёвага вопыту. [Дзед Сымон:] — Не, браце, кожная справа патрабуе розуму, навукі. Ізноў жа, каб хаценне, бо любая справа патрабуе, каб яе любілі. Лынькоў. Купіць касу — о, гэта штука! Яшчэ больш важная навука — Умець дагнаць касу да ладу І даць ёй выклепку, асаду. Колас.
4. толькі адз. Павучанне, настаўленне: урок. [Якаў:] — Будзеш служыць мне. Усё глупства выкінь з галавы. Глядзі! .. [Грэчка:] — Што ты, што ты, Якаў! Цяпер я навучаны. Буду помніць навуку гэту доўга... Мележ.
5. толькі адз. Разм. Навучанне, вучоба. Да ўсяго быў [Янка] здатны, як да работы, так і да навукі. Якімовіч. Нялёгка давалася Карпу навука, і Варановіч дзівіўся яго ўпартай настойлівасці і неверагоднай уседлівасці. Дуброўскі.
•••
Дакладныя навукі — навукі, заснаваныя на матэматыцы.
Доктар навук гл. доктар.
Кандыдат навук гл. кандыдат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лі́тар ’адна літара’ (КЭС, лаг.), лі́тара ’пісьмовы знак алфавіта’ (ТСБМ, Гарэц., Мал.), ст.-бел. литера, литэра ’тс’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. litera ’тс’ < лац. littera ’знак пісьма’, litterae ’ліст, кнігі, літаратура, навукі’ (Слаўскі, 4, 298; Кюнэ, 72; Красней, Бел. лекс., 90; Булыка, Запазыч., 190).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
служы́цель, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Работнік, слуга (у 1 знач.).
2. Ніжэйшы служачы ў некаторых установах.
С. у тэатры.
С. у музеі.
3. перан., чаго. Той, хто служыць чаму-н. (высок.).
С. навукі.
○
Служыцель культу — духоўная асоба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыкладны́ в разн. знач. прикладно́й;
~ны́я тава́ры — прикладны́е това́ры;
~ны́я наву́кі — прикладны́е нау́ки;
○ ~но́е маста́цтва — прикладно́е иску́сство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́с, -а, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).
1. Статуя, збудаванне велізарных памераў.
К.
Радоскі.
2. перан. Пра каго-, што-н. грандыёзнае па сваёй велічыні, значнасці.
К. навукі.
◊
Калос на гліняных нагах — пра што-н. з выгляду велічнае, але слабае, гатовае разваліцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гіга́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Жывёла, расліна і пад. незвычайна вялікіх памераў, велікан.
Слон-г.
2. перан. Пра што-н. незвычайна вялікіх памераў.
Завод-г.
3. перан. Талент, вялікі дзеяч у якой-н. галіне.
Гіганты навукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навуко́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да навукі (у 1, 2 знач.), уласцівы ёй. Навуковае адкрыццё. Навуковая дзейнасць. □ Г.Б. Пляханаў пакінуў рабочаму класу і ўсяму прагрэсіўнаму чалавецтву каштоўную навуковую і літаратурную спадчыну. «Весці». // Заняты распрацоўкай навуковых пытанняў. Навуковы супрацоўнік. Навуковае аб’яднанне.
2. Пабудаваны на прынцыпах навукі. Маркс і Энгельс стварылі навуковую тэорыю камунізма. «Беларусь».
•••
Навуковы апарат гл. апарат.
Навуковы камунізм гл. камунізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мі́кра — у шматлікіх назвах з навукі і тэхнікі: мікраскоп, мікраметр, мікракосм, мікрафон і інш., запазычаных у савецкі перыяд у асноўным з зах.-еўр. моў праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 83) са ст.-грэч. μικρός ’малы’. Пасрэдніцай магла быць і польск. мова.
Мі́кра ’дробнарыбіца’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). З новагрэч. μικρός ’малы, дробны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)