Ля́вай ’непраходна’ ў сказе: Пасля снегу поля ляжа́ло ля́вай (ваўк., Сцяшк.). У выніку кантамінацыі лексемы лава ’пласт, рад’ і выразу лядам ляжаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляга́ць, лега́ці, ляга́тэ ’лажыцца’, ’класціся спаць’ (Сцяшк., Нас., Сл. ПЗБ), ляга́тыса ’класціся спаць’ (стол., Нар. лекс.; Нар. Гом.). Ітэратыў да ляжа́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляге́нь ’рыба шчыпоўка, Cobitus taenia’, ’рыба галец, Nemachilus barbatulus’ (Інстр. II). Да ляжаць < прасл. legti (гл.). Параўн. і іншую назву гальца — ле́жань.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напаўляжа́ць, ‑ляжу, ‑ляжыш, ‑ляжыць; ‑ляжым, ‑лежыце; незак.
Ляжаць у такім становішчы, калі верхняя частка тулава прыпаднята і на што‑н. абапіраецца. Напаўляжаць на падушках. □ На канапе, тварам да святла, напаўляжыць чарнявы таўставаты мужчына, чытае кнігу. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пале́жваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Праводзіць час лежачы; ляжаць час ад часу. Палежваць на печы. □ «Масквічык» гэты быў ужо не новы, ды і ездзіў Якаў не з асаблівай асцярогай, таму даводзілася палежваць пад рысорамі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Праму́за ’падпечак’ (пруж., Сл. Брэс.; маст., Сцяшк. Сл.). Відаць, трэба было б пісаць праму́га, параўн. прыклад: У прамузе ляжаць стальнякі. Тады — да прамуга (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Развыланга́цца ’пачаць вылежвацца’ (Юрч. СНЛ). Штучнае ўтварэнне з неарганічнай (экспрэсіўнай?) назалізацыяй, на базе польск. lęgać ’лажыцца, класціся’, параўн. польск. wylegiwać, wylegiwać się ’ляжаць’, ’вылёжвацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стальні́ца, ‑ы, ж.
1. Верхняя дошка, крышка стала. А паставілі посуд — Стальніца Увагнулася, просіць падпоры. Калачынскі. На стальніцы ляжаць тонкія скрылёчкі ружовага сала. Лужанін.
2. Абл. Шуфляда стала. [Мама:] — Брусок, Міша, у стальніцы вазьмі. Я косы панясу. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
на́ўзніч, прысл.
Разм. На спіну, на спіне тварам угору. Ляжаць наўзніч. □ Прыглушаныя вокрыкі, як і стогн ад’ютанта, Паддубны выразна пачуў.., калі з.. сілай паляцеў наўзніч. М. Ткачоў. Хадора наступіла на.. [абору] і наўзніч грымнулася на блішчастую паркетную падлогу. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паляжа́ць, ‑ляжу, ‑ляжыш, ‑ляжыць; ‑ляжм, ‑лежыце; зак.
Ляжаць некаторы час. Агародамі.. [Даміра] дапоўз да хлява, паляжаў крыху, прыслухоўваючыся да цішыні. Асіпенка. Тыдні два праваляўся ў пасцелі Васіль Бусыга пасля стычкі з Саўкам Мільгуном. Дзён пяць паляжаў у бальніцы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)