дае́сці, даем, даясі, даесць; даядзім, даясце, даядуць; пр. даеў, ‑ла; заг. даеш, зак., каго-што.
З’есці да канца. Коні даелі сена. □ [Лёдзя] даела сала, хлеб, выцерла рукі ручніком. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
склява́ць, склюю, склюеш, склюе; склюём, склюяце, склююць; зак., каго-што.
Клюючы, з’есці. Скляваць зерне. □ Вішанькі ў садочку Могуць пераспець, Вераб’і склююць іх... Корбан. / Пра рыбу. Рыба склявала чарвячка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нае́сці, -е́м, -ясі́, -е́сць; -ядзі́м, -ясце́, -яду́ць; -е́ў, -е́ла; нае́ш; зак. (разм.).
1. чаго і без дап. З’есці ў нейкай колькасці, на якую-н. суму.
Н. ў рэстаране на вялікую суму.
2. перан., што і чаго. Атрымаць, нажыць у выніку сытнай яды.
Жывот н.
|| незак. наяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́бухаць праст. ’выпіць, выліць, з’есці чаго-небудзь многа’ (БРС, Жд., 3). Да бу́хаць ’стукаць, біць, есці з шумам, хутка піць, ліць’; параўн. аналагічныя ўжыванні іншых дзеясловаў са значэннем ’біць, стукаць і інш.’: трахнуць, хлопнуць і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скукла́ць ‘з’есці, зжэрці’ (Нас.). Запазычанне з польск. skukłać ‘змяць; збіць, змардаваць’. Апошняе да kukłać < kukła, kukiełka ‘калач, рулет’ < лат. cucullus і cuculla ‘галаўны ўбор’ (Брукнер, 280). Іншага паходжання ску́кліць ‘нанізаць’ (паст., Сл. ПЗБ) ад ку́кла ‘звязка, нізка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прае́сці, ‑ем, ‑ясі, ‑есць; ‑ядзім, ‑ясце, ‑ядуць; пр. праеў, ‑ела; заг. праеш; зак., што.
1. Грызучы або едучы, прадзіравіць. Моль прагла сукно. // Прадзіравіць у выніку хімічнага працэсу. Іржа прагла вядро.
2. Патраціць на ежу. Не хапайся з казамі на торг: козы прадасі і грошы праясі. Прыказка.
3. і без дап. Разм. Правесці некаторы час за ядой.
•••
Зубы праесці на чым — тое, што і зубы з’есці на чым (гл. з’есці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажэ́рці, ‑жару, ‑жарэш, ‑жарэ; ‑жаром, ‑жараце; пр. пажор, ‑жэрла; заг. пажары; зак., што.
1. З’есці прагна ўсё (пра жывёл). Саранча пажэрла пасевы.
2. Груб. Паесці ўсё, многае (пра людзей).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяду́ня, ‑і, м.
Тое, што і дзядуля. [Жанна:] Дзядуня, мне каб трошачкі чаго з’есці, я адразу б і заснула. Шамякін. — Ой, дзядуня! Вазьмі і мяне з сабою, — папрасілася Надзя. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцерабі́ць, сцераблю, сцярэбіш, сцярэбіць; зак., што.
1. Раздрабніць на часткі, пагрызці, пакрышыць. Мышы сцерабілі жыта ў гумне.
2. перан. Разм. З’есці (у вялікай колькасці). Што зарабіў, тое і сцерабіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм.
1. Пхаючы, усунуць куды‑н. усё, многае. Упхаць усю салому ў мяшок.
2. Груб. З’есці вялікую колькасць чаго‑н. Місу бульбы ўпхаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)