метрапо́лія, ‑і, ж.

1. Гіст. У Старажытнай Грэцыі — горад-дзяржава (поліс) у адносінах да заснаваных ім калоній на тэрыторыі іншых краін.

2. Капіталістычная краіна ў адносінах да калоній, якімі яна ўладае.

[Грэч. mētēr — маці і polis — горад.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

герма́нскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да германцаў (у 1 знач.). Германскія мовы. Германскія плямёны.

2. Які мае адносіны да Германіі, германцаў (у 2 знач.); нямецкі. Германская дзяржава. Германскія кайзераўскія войскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

філі́стэрскі, ‑ая, ‑ае.

Кніжн. Які мае адносіны да філістэра, філістэрства. У мяшчанскіх і філістэрскіх прафесароў і публіцыстаў выходзіць, — скрозь і ўсюды пры добрапажаданых спасылках на Маркса! — што дзяржава якраз прымірае класы. Ленін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

халіфа́т, ‑а, М ‑фаце, м.

Гіст.

1. Сістэма мусульманскага феадальнага кіравання, пры якой халіф спалучаў свецкую ўладу з духоўнай.

2. Феадальная дзяржава, створаная ў выніку арабскага заваявання, якую ўзначальваў халіф. Арабскі халіфат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ца́рства, -а, мн. -ы, -аў, н.

1. Дзяржава, якой кіруе цар (уст.).

2. Час праўлення цара (царыцы); цараванне.

3. перан., чаго або якое. Сфера, вобласць прыроды.

Птушынае ц.

Ц. кветак.

◊

Соннае царства (разм., жарт.) — спакой, цішыня, калі ўсе спяць.

Царства Нябеснае каму (разм.) — гаворыцца пры добрым упамінанні нябожчыка.

Цёмнае царства — сімвал некультурнага, невуцкага грамадскага асяроддзя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шматнацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.

У склад якога ўваходзяць многія нацыі, народнасці; прадстаўлены многімі нацыямі, народнасцямі. Першая ў свеце шматнацыянальная дзяржава працоўных вырасла ў магутную дзяржаву, якая мае несакрушальны палітычны, эканамічны і абаронны патэнцыял. Машэраў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дру́жественный дружалю́бны, прыя́зны;

дру́жественная нам держа́ва дружалю́бная нам дзяржа́ва;

дру́жественные на́ции дружалю́бныя на́цыі;

дру́жественные отноше́ния дружалю́бныя (прыя́зныя) адно́сіны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

раздро́бнены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад раздрабніць.

2. у знач. прым. Тое, што і раздроблены (у 2 знач.).

3. у знач. прым. Раздзелены на дробныя часткі, групы; расчлянёны. Раздробленая гаспадарка. Раздробленая феадальная дзяржава.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

феада́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да феадалізму, феадалаў, уласцівы феадалізму, феадалам. Феадальнае ўладанне. Феадальная гаспадарка. Феадальная дзяржава. Феадальны замак.

2. Такі, які бывае пры феадалізме; жорсткі, дэспатычны. Феадальны рэжым.

•••

Феадальная курыя гл. курыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бу́фер, ‑а, м.

Прыстасаванне ў паравозе, вагоне, аўтамабілі, лафеце і інш. для паслаблення сілы ўдару, штуршка пры сутыкненні. «Кіў-гець!» — скрыганулі вагоны, і поезд здрыгануўся, бразнуў крукамі, грымнуў буферамі. Колас. // перан. Прамежкавае звяно, якое аслабляе сутыкненне варожых бакоў. Дзяржава-буфер.

[Англ. buffer.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)