хны, выкл.
У выразе: хоць бы хны — тое, што і хоць бы што (гл. што). А яны дык хоць бы хны — Слінай цыркаюць праз губы. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.
1. што. Мацней увязаць або закруціць.
П. воз з сенам.
П. гайкі.
2. што. Сагнуўшы, сціснуўшы, падцягнуць пад сябе.
П. пад сябе ногі.
П. губы.
3. перан. Крыху павялічыцца (пра мароз, холад; разм.).
Была адліга, а потым падціснуў мароз.
|| незак. падціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разве́сіць, -ве́шу, -ве́сіш, -ве́сіць; -ве́шаны; зак., што.
1. Павесіць у розных месцах, развешаць (разм.).
Р. сушыць бялізну.
2. Шырока, у розныя бакі раскінуць (галіны).
Клён развесіў сваё голле.
◊
Развесіць вушы (разм., іран.) — слухаць што-н. з цікавасцю і даверлівасцю.
Развесіць губы (разм., іран.) — быць пасіўным, безуважным.
|| незак. разве́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ба́глы ’губы’ (бел. арго; Рам., IX). Як і большасць аргатычных слоў, цёмнага паходжання. Можна параўноўваць з укр. арго: багла́йка губа’ (Гнацюк, Лірн., 9), бала́йка ’тс’ (Баржкоўскі, Лирн., 704). Паколькі сустракаецца семантычнае хістанне ’губы ∼ грыбы’ (параўн. значэнне прасл. gǫba, gribъ, vr̥g(a) у паасобных слав. мовах), то можна меркаваць, што зыходным з’яўляецца слова са значэннем ’грыбы’ (ва ўкр. арго ёсць баглаї ’грыбы’, але пра яго паходжанне сказаць штосьці пэўнае вельмі цяжка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перасо́хнуць, ‑не; пр. перасох, ‑ла; зак.
1. Стаць сушэй, чым трэба; вельмі высахнуць. Сена перасохла. □ Ад сонца перасохла зямля на полі, патрэскалася і ляжыць голымі камякамі. Галавач. / часцей безас. Пра рот, губы і пад. Губы перасохлі. □ — Ніначка, хадзем дзе пашукаем вады, бо ў роце, у горле перасохла. Пестрак.
2. Стаць бязводным, зусім абмялець. Калодзеж перасох. □ Хутчэй перасохнуць азёры і рэкі, — Чым сэрцы астынуць у шчырай любві. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лабія́льны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Утвораны з удзелам губ; губны. Лабіяльныя зычныя «б», «п».
2. Падобны губе, губам; які нагадвае сабой губы. Лабіяльныя органы пачуццяў у насякомых.
[Ад лац. labialis — губны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зе́ўра ’прорва, адтуліна’, зяўры ’губы’ (лаг., Сл. паўн.-зах.). З суфіксам ‑р‑, які выступае ў назвах частак цела (рабро, дыял. бядро), ад зеў (< зяваць). Гл. зяўна́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таўстагры́бы ’той, у каго тоўстыя вусны’ (арш., ЛА, 3). Да тоўсты (гл.) і грыбы́ ’губы’ (гл. грыб, губа), параўн. грыба́ты ’таўстагубы’ (віц., бялын., шкл., ЛА, 3).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сі́ні, -яя, -яе.
1. Які мае афарбоўку аднаго з асноўных колераў спектра — сярэдняга паміж блакітным і фіялетавым.
Сіняе неба.
Сінія вочы.
2. Пра скуру: які мае адценне гэтага колеру.
Сінія губы.
◊
Сіняя панчоха (пагард.) — пра жанчыну, пазбаўленую жаноцкасці: сухую педантку, якую больш за ўсё цікавяць дзелавыя, навуковыя заняткі.
|| памянш. сі́ненькі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ву́сны (БРС, Байк. і Некр.), ’губы’ (Касп.), вусніна ’губа’ (Касп.), рус. маск. усти́на ’тс’, славен. ustna, ustnica ’губа’, ustni ’губы’, серб.-харв. у̏сна ’губа’, у̏сни мн. л., макед. усна ’губа’, усни мн. л., балг. у́стна ’губа’, мн. л. у́стни. Прасл. *ustьna ’губа’, вытворнае ад *usta (Махэк₂, 671) хутчэй за ўсё ў выніку семантычнага згортвання словазлучэння *ustьna gǫba > ustьna. Параўн. таксама Трубачоў, Слав. языкозн. 5, 177, дзе звяртаецца ўвага на беларуска-паўднёваславянскі характар слова. Гл. вуста.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)