◎ Паця́жка ’паленца’ (Шат.). Да цягнуць (гл.), Параўн. пацягну́ць© ’ударыць’ (Юрч.). У такім выпадку нацяжка — ’вынік удару’ > ’абрубак’ > ’паленца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брушты́н. Гл. буршты́н. Фанетычна варыянт брушты́н узнік з буршты́н як вынік дыялектнага спрашчэння групы ‑ршт‑ (якая была цяжкай для вымаўлення).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нітве́дама ’немаведама’ (мядз., Нар. словатв.). Відаць, з нет (гл.) і ведама (гл. ведаць); пачатак слова — вынік кантамінацыі нет-Хні > ніт
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паскуткава́цца ’пакарыстацца’ (Нас.). З польск. poskutkować ’мець вынік’, ’дзейнічаць паспяхова’, ’падзейнічаць’ (са зрухам у семантыцы). Параўн. таксама ску́так ’карысць’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбо́рчысты ’разборлівы, выразны’ (Юрч.), разбо́рчыстый ’кемлівы’ (Юрч. СНЛ), розбо́рчывы (ТС), рус. разбо́рчивый ’разборлівы’. Вынік кантамінацыі словаўтваральных тыпаў, параўн. фанабэ́рысты, плячы́сты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Над’е́хаць ’наехаць’ (Бяльк.) — вынік «канкурэнцыі» прыназоўнікаў над і на, што знайшло адлюстраванне і ў прыстаўках, падрабязней гл. ESSJ SG, 1, 127.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́зыгрыш ’нічыйны вынік гульні’ (ТСБМ). З рус. ро́зыгрыш, якое ўтворана ад разыгра́ть пры дапамозе суф. з экспрэсіўным значэннем ‑ыш (< прасл. *‑yšь).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гато́вы, -ая, -ае; гато́ў, гато́ва.
1. да чаго і з інф. Які зрабіў усе неабходныя прыгатаванні.
Г. да ад’езду.
2. на што або з інф. Які схільны зрабіць што-н., з якім можа што-н. адбыцца.
Г. памагаць садзіць бульбу.
Бульба гатова зацвісці.
3. Канчаткова зроблены, годны для ўжывання, выкарыстання.
Абед г.
Гатовыя дэталі.
На ўсім гатовым (наз.).
4. толькі кар. ф., у знач. вык. Выражае канчатковы вынік якога-н. дзеяння або стану і ўжыв. ў знач.:
а) памёр, сканаў;
б) зусім п’яны (разм.).
Ужо гатоў!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́йма, ви́jма ’лішак асновы ў шырыню пры кіданні ў ніт і бёрда (вынік памылкі)’ (Влад.), вы́ма ’тс’ (Шатал.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выйма́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарца́бкі ’самаробныя гузікі з дрэва’ (Сцяшк.: гарца́пкі). Таго ж паходжання, што і арца́бы, варца́бы ’шашкі’ (Нас.), гл. Значэнне ’гузікі’ вынік пераносу, метафарызацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)