жыві́ць, жыўлю́, жы́віш, жы́віць; незак., каго-што.
1. Ажыўляць, бадзёрыць.
Цёплыя сонечныя прамяні жывілі зямлю.
Крынічная вада жывіць свежасцю.
2. Забяспечваць чым-н. неабходным для нармальнага існавання.
Вітаміны жывяць арганізм.
3. перан. Падтрымліваць што-н.; быць апорай для чаго-н.
Добрыя весткі жывяць надзею.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Даляга́ць ’балець, турбаваць, непакоіць, мучыць’ (пра арганізм) (зэльв., Сцяц.). Ужываецца толькі ў 3 ас. Бясспрэчнае запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dolegać ’тс’. Да польск. дзеяслова гл. коратка ў Брукнера, 292 (пад lec). Параўн. ст.-бел. долегливость ’недамаганне’ (< польск. dolegliwość; гл. Булыка, Запазыч., 99).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грыб, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
Асаблівы арганізм, які спалучае прыкметы раслін і жывёл, звычайна размнажаецца спорамі.
Ядавіты г.
Воўчыя грыбы.
○
Чайны грыб — плеўка з мікраарганізмаў на паверхні салодкага чайнага раствору.
|| памянш. грыбо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.
|| прым. грыбны́, -а́я, -о́е.
Грыбная пара.
Г. дождж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раслі́на, -ы, мн. -ы, -лі́н, ж.
Арганізм, які звычайна развіваецца ў нерухомым становішчы, атрымлівае пажыўныя рэчывы з глебы і паветра; адна з найбольш пашыраных форм існавання жывой матэрыі.
Вывучаць расліны.
|| памянш.-ласк. раслі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
|| прым. раслі́нны, -ая, -ае.
Р. свет.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крэ́пкі, ‑ая, ‑ае.
1. Дужы, моцны. Крэпкі арганізм. □ Дзве пары крэпкіх рук нясуць Панаса ляснымі нетрамі. Колас.
2. Цвёрды, крамяны. Сядзіць грыб на схіле, паміж хвойкай і бярэзінай, крэпкі, непаточаны. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ажыві́ць сов.
1. (вернуть к жизни) оживи́ть;
а. аргані́зм — оживи́ть органи́зм;
вясна́ ~ві́ла хво́рага — весна́ оживи́ла больно́го;
2. перен. оживи́ть; воскреси́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ві́рус ’дробныя мікраарганізмы, якія выклікаюць заразныя захворванні’. Запазычана з рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 88) < лац. virus ’яд, слізь, вязкая вадкасць, сок’. У значэнні ’вірус’ рус. слова ўжываецца з канца XIX ст.; да гэтага часу лац. virus азначала ’яд’; ’арганізм, які перадаваў хваробу пры непасрэдным кантакце’ (Шанскі, 1, В, 104). Сюды ж вірусны, вірусалогія.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заро́дак, -дка, мн. -дкі, -дкаў, м.
1. У чалавека і жывёл, а таксама ў вышэйшых насенных раслін: арганізм на ранняй ступені свайго развіцця, які жывіцца за кошт матчынага арганізма або пажыўнымі рэчывамі яйцаклеткі.
2. перан. Пачатковы стан, першае праяўленне чаго-н.
Ліквідаваць заганную ідэю ў зародку.
|| прым. заро́дкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асла́біць, -блю, -біш, -біць; -блены; зак.
1. каго-што. Зрабіць слабым, паменшыць сілу або сілы каго-, чаго-н.
А. ворага.
Хвароба аслабіла арганізм.
2. што. Паменшыць сілу, напружанасць і пад. чаго-н.
А. дысцыпліну.
3. што. Зрабіць менш нацягнутым, сцягнутым.
А. рэмень.
◊
Аслабіць гайкі — знізіць патрабаванні.
|| незак. аслабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. аслабле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раслі́на, ‑ы, ж.
Арганізм, які развіваецца звычайна ў нерухомым становішчы, атрымлівае пажыўныя неарганічныя рэчывы з глебы і паветра і ператварае іх у арганічныя; з’яўляецца адной з найбольш пашыраныя форм існавання жывой матэрыі.
•••
Аранжарэйная расліна (іран.) — пра далікатнага, распешчанага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)