яснавяльмо́жнасць, ‑і, ж.
Гіст. Тытулаванне польскіх паноў і ўкраінскіх гетманаў (ужывалася з займеннікамі ваша, яго, яе, іх).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Катава́сія ’катавасія, беспарадак, шум, гоман і да т. п.’ (ТСБМ, БРС). Рус. катава́сия, укр. катава́сія, балг. катавасия, серб.-харв. катавасіја. Спачатку гэта слова мела значэнне ’царкоўны спеў, што выконваўся абодвума клірасамі, якія сходзіліся на сярэдзіне царквы’. Потым, пераносна, яго пачалі ўжываць для абазначэння шуму, гоману і да т. п. Звычайна лічыцца запазычаннем са с.-грэч. καταβάσιον ’hymnus ecclesiasticus’. Так у Фасмера, 1, 209; Праабражэнскага, 1, 301 і інш. Шанскі (2, К, 89) удакладняе, што для слова катавасія з яго семантыкай трэба ўлічваць і грэч. форму καταβασία ’сашэсце’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фізіяло́гія, ‑і, ж.
1. Навука аб жыццёвых функцыях і дзейнасці жывога арганізма і яго частак. Параўнальная фізіялогія. // Спецыяльны прадмет, які вывучае гэту навуку. Лекцыі па фізіялогіі.
2. Сукупнасць жыццёвых працэсаў, якія адбываюцца ў жывым арганізме ці яго органах. Фізіялогія раслін. Фізіялогія жывёлы. Фізіялогія цэнтральнай нервовай сістэмы. // Характар, асаблівасці якіх‑н. жыццядзейных функцый. Фізіялогія дыхання. Фізіялогія кровазвароту. // перан. Грубая пачуццёвасць.
•••
Фізіялогія гукаў мовы — раздзел фанетыкі, які вывучае будову моўнага апарата і яго дзейнасць у працэсе маўлення.
[Грэч. phisis — прырода і logos вучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мані́са ’меліса’ (карэліц., Нар. словатв.). У выніку кантамінацыі лексем мелі́са і мана́ ’пах’ (параўн. тлумачэнне інфарматара: новы вулей перад тым, як у яго заганяюць рой, націраюць манісаю, бо пчолы вельмі любяць гэты пах).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́ятнік ’пруток ці ланцуг з цяжарам на канцы, якія мерна вагаюцца з боку ў бок у падвешаным стане’, ’колца гадзінніка, якое рэгулюе яго ход’ (ТСБМ, Бяльк.). Відавочна, з рус. мовы. Да ма́яць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́іва ’пітво’ (Нас.). Рус. по́ево ’пойла для скаціны’, по́йво ’пойла; вадапой’. Ад паіць (гл.) пры дапамозе суф. ‑ів‑, які надае значэнне ’прадмет паводле яго прызначэння’, напр. ма́зіва ’мазь’ < мазаць (Сцяцко, Афікс. наз., 41).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замота́ть сов., в разн. знач. замата́ць; (закивать головой — ещё) заківа́ць;
замота́ть верёвку замата́ць вяро́ўку;
замота́ть ше́ю ша́рфом замата́ць шы́ю ша́лікам;
его́ совсе́м замота́ли яго́ зусі́м замата́лі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
борозди́ть несов. баразні́ць, баранава́ць; (пересекать) перасяка́ць; (изрезывать) зрэ́зваць, рэ́заць, баразні́ць;
кана́вы бороздя́т по́ле кана́вы перасяка́юць (зрэ́зваюць) по́ле;
морщи́ны борозди́ли его́ лоб маршчы́ны зрэ́звалі (баразні́лі) яго́ лоб;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
надиви́ться сов., разг. (кому, чему, на кого, что) надзіві́цца (з каго, чаго);
не мог надиви́ться его́ ло́вкости (на его́ ло́вкость) не мог надзіві́цца з яго́ спры́ту.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
причу́да ж. вы́думка, -кі ж.; (чудачество) дзіва́цтва, -ва ср.; (каприз) капры́з, -зу м.; (прихоть) обл. пры́хамаць, -ці ж.;
у него́ мно́го причу́д у яго́ мно́га дзіва́цтваў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)