Ташчы́ма ’без паклажы’ (паст., Сл. ПЗБ), сюды ж ташчы́мны ’нішчымны, посны’ (шчуч., Сл. ПЗБ), ташчы́мніца ’нішчымніца’ (Сцяшк. Сл.). Прыслоўе, утворанае з суф. ‑ма ад тошчы ’пусты’ (гл.) па тыпу куды́ма, туды́ма (адносна такіх утварэнняў гл. Карскі 2-3, 67), магчыма, пад уплывам тэрытарыяльна блізкіх і роднасных літ. tuščióm, tuščiomìs ’паражняком, з пустымі рукамі, ні з чым’, tuštỹmė ’пустое месца’. Параўн. нішчымны (гл.), для якога ў якасці этымона побач з прапанаваным спалучэннем ні з чым можна дапусціць ні́шчы ’бедны’ (гл. нішчаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
печ ж.
1. печь, пе́чка;
кафля́ная п. — изразцо́вая (ка́фельная) печь (пе́чка);
2. (для обработки материалов) печь;
гартава́льная п. — кали́льная печь;
до́менная п. — до́менная печь;
плаві́льная п. — плави́льная печь;
электры́чная п. — электри́ческая печь;
○ гала́ндская п. — голла́ндская печь;
◊ скака́ць ад пе́чы — ирон. танцева́ть от пе́чки;
ні да пе́чы ні да рэ́чы; ні ў печ ні ў сеч — ни к селу́ ни к го́роду;
ляжа́ць на пе́чы — лежа́ть на печи́;
як апо́шняе ў печ усы́паўшы — сло́вно после́днего лиши́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Ніцно́та ’звышмодная ў адзенні і ў сваіх паводзінах жанчына’ (міёр., З нар. сл.). З адмоўя ні (‑не) і цнота ’сціпласць, неразбэшчанасць’ (гл.); відаць, мясцовае ўтварэнне на базе польск., niecnota ’нікчэмнік, гультай, нахабнік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тык-мык — пра невыразнае маўленне: тык‑мык — і ні слова ад яе не дабʼешся (навагр., Сл. ПЗБ). Гукапераймальны імітатыў, суадносны з укр. тик‑мик — пра разгубленасць, параўн. пык‑мык, пыкаць, мыкаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсцёбнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак., каго (што).
1. Падганяючы, злёгку сцебануць.
П. каня.
2. перан. Прыскорыць, прымусіць рабіць што-н. хутчэй (разм.).
П. адстаючых.
|| незак. падсцёбваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падта́кваць, -аю, -аеш, -ае; незак., каму-чаму (разм.).
Слухаючы чужую гаворку, выказваць згоду, адабрэнне, часта вымаўляючы «так».
Ён меў звычку п.
|| аднакр. падта́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні́.
|| наз. падта́кванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гы́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Пра сабаку: пагрозліва вурчаць.
Гыркаў сабака.
2. перан. Груба гаварыць, бурчаць (разм.).
Г. на дзяцей.
|| аднакр. гы́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. гы́рканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзвы́нкаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
Утвараць звінючыя гукі (пра шкло, метал, насякомых і пад.).
Недзе дзвынкала шкло.
Над вухам дзвынкалі камары.
|| аднакр. дзвы́нкнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. дзвы́нканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змя́кнуць, -ну, -неш, -не; змяк, -кла; -ні; зак.
1. Стаць мяккім, размякнуць.
Кардон на дажджы змяк.
2. Тое, што і размякнуць (у 2 знач.).
Як прыйшло да справы, ён зусім змяк.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зрыгну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зры́гнуты; зак., што і без дап. (разм.).
Вывергнуць частку нядаўна прынятай ежы цераз рот.
|| незак. зры́гваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. зры́гванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)