Verbum

кот, ката́, М каце́, мн. каты́, като́ў, м.

Свойская жывёліна сямейства кашэчых; самец кошкі.

Сібірскі к.

◊

Кату па пяту (разм., жарт.) — вельмі малы ростам.

Купіць ката ў мяшку (разм.) — набыць што-н., не ведаючы яго якасці.

Як кот наплакаў каго-чаго (разм., жарт.) — пра нязначную колькасць чаго-н.

|| памянш.-ласк. ко́цік, -а, мн. -і, -аў, м. і като́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.

|| прым. каці́ны, -ая, -ае.

кры́зіс, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Рэзкі, круты пералом у чым-н., абвастрэнне становішча.

Духоўны к.

Урадавы к.

2. Абумоўлены супярэчнасцямі ў развіцці грамадства разлад эканамічнага жыцця.

Фінансавы к.

У цісках эканамічнага крызісу.

3. Востры недахоп чаго-н., цяжкае становішча.

З грашамі ў яго к.

4. Пераломны момант у ходзе хваробы, які вядзе да паляпшэння або пагаршэння стану.

К. хваробы.

|| прым. кры́зісны, -ая, -ае.

вы́клік, -у, мн. -і, -аў, м.

1. гл. выклікаць.

2. Патрабаванне, запрашэнне з’явіцца куды-н.

З’явіцца па выкліку.

В. у суд.

3. Запрашэнне, прапанова ўдзельнічаць у чым-н.

В. на спаборніцтвы.

В. на дуэль.

4. каму-чаму. Выражанае позіркам, словамі, учынкамі і пад. жаданне ўступіць у барацьбу.

Кінуць в. грамадству (звычайна пра ўчынак, што ідзе ўразрэз з чым-н. агульнапрынятым). У яго словах прагучаў в.

ге́ній, -я і -ю, мн. -і, -яў, м.

1. -ю. Самая высокая ступень творчай адоранасці, таленавітасці.

Музычны г.

Чайкоўскага.

2. -я. Чалавек, надзелены такой адоранасцю.

Творчасць геніяў.

3. -я. У старажытнарымскай міфалогіі: дух — заступнік чалавека, які кіруе яго жыццём і прадвызначае характар.

◊

Добры геній — той, хто памагае каму-н., аказвае на каго-н. дабратворны ўплыў.

Злы геній — той, хто аказвае на каго-н. дрэнны ўплыў.

ве́яць, ве́ю, ве́еш, ве́е; вей; ве́яны; незак.

1. што. Ачышчаць збожжа ад мякіны веялкай.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Дзьмуць, абдзімаць павевам.

Вее вецер.

Цёплай вільгаццю веяла (безас.) ад ракі.

Ад яго слоў веяла (безас.) ласкай і клопатам (перан.).

|| зак. праве́яць, -е́ю, -е́еш, -е́е; -е́й; -е́яны (да 1 знач.) і зве́яць, -е́ю, -е́еш, -е́е; -е́й; -е́яны (да 1 знач.).

|| наз. ве́янне, -я, н.

указа́ць, укажу́, ука́жаш, ука́жа; укажы́; ука́заны; зак.

1. з дадан. Даць указанне, настаўленне.

У., як весці работу.

2. на што. Адзначыўшы што-н., звярнуць на яго ўвагу.

У. на памылкі.

3. што. Паказаць, назваць для ведама, кіраўніцтва.

У. лепшы метад.

4. каму на каго-што. Тое, што і паказаць (у 2 знач.).

У. месцазнаходжанне друкарні.

|| незак. ука́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. указа́нне, -я, н.

ухапі́ць, ухаплю́, ухо́піш, ухо́піць; ухо́плены; зак.

1. каго-што. Схапіць, узяць.

У. за хвост.

Стараецца ў. сабе пабольш.

2. перан., што. Хутка, адразу зразумець, улавіць.

Мы адразу ж ухапілі яго думку.

3. што і чаго. З’есці чаго-н. крыху або наспех (разм.).

У. некалькі лыжак супу.

4. што і чаго. Паспець зрабіць што-н., управіцца з чым-н. (разм.).

Работы многа, за дзень не ўхопіш.

перавярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярніся; зак.

1. Павярнуцца з аднаго боку на другі, павярнуцца процілеглым бокам.

Лодка перавярнулася (перакулілася).

2. Прайсці, перабыць.

Колькі тут народу перавярнулася!

3. у каго-што, перан. Ператварыцца ў каго-, што-н.; прыняць іншы выгляд.

Былі рублі, ды перавярнуліся ў вераб’і (прымаўка). Хлопчык перавярнуўся ў казляня (у казцы).

4. перан. Рэзка змяніцца, перамяніцца.

У яго жыцці ўсё перавярнулася.

|| незак. пераваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

спатка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.

1. Убачыць, ідучы насустрач або прыйшоўшы куды-н.

С. аднавяскоўца ў горадзе.

2. Выйсці прывітаць каго-н., прыняць.

С. гасцей ля веснічак.

3. Дачакацца наступлення, з’яўлення, надыходу і пад. чаго-н.

С. світанне ў полі.

4. Спасцігнуць каго-н., надарыцца каму-н.

Спаткала яго нейкае ліха.

|| незак. спатыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. спатка́нне, -я, н. (да 1—3 знач.).