кале́ктар, ‑а, м.

1. Установа, якая займаецца зборам і размеркаваннем чаго‑н. Бібліятэчны калектар.

2. Шырокі канал або труба, якая збірае вадкасць або газы з другіх каналаў (труб) для адводу іх у іншае месца. Каналізацыйны калектар. Меліярацыйны калектар.

3. Частка электрамашыны, якая служыць для ператварэння пераменнага току ў пастаянны.

4. Падземная галерэя, якая пракладваецца пад паверхняй вуліц для ўкладкі кабеляў або труб.

[Лац. collector — збіральнік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

а́драс, -а, мн. -ы́, -о́ў м.

1. Надпіс на паштовым адпраўленні, які называе атрымальніка і месца назначэння.

Дакладны а. на пасылцы.

Зваротны а. — гэта адрас адпраўшчыка.

2. Месцазнаходжанне, месцажыхарства, а таксама абазначэнне, назва месцазнаходжання, месцажыхарства.

Службовы а.

Пісаць на а.

3. Пісьмовае прывітанне ў гонар якой-н. урачыстай падзеі, юбілею.

Віншавальны а.

|| прым. а́драсны, -ая, -ае.

Адрасны столустанова, якая рэгіструе асоб, што жывуць у пэўнай мясцовасці, і выдае даведкі пра іх месцажыхарства.

Адрасная кніга — кніга са спісам адрасоў асоб і ўстаноў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бюро́, нескл., н.

1. Назва кіруючай часткі некаторых органаў, устаноў, арганізацыі, а таксама пасяджэнне яе складу. Бюро райкома партыі. Бюро ЦК КПБ.

2. Назва некаторых устаноў, кантор і пад. Даведачнае бюро. Бюро надвор’я. Канструктарскае бюро.

3. Пісьмовы стол з шуфлядамі для захоўвання папер. Нічыпар запаліў лямпу, не спяшаючыся падышоў да арэхавага бюро з патаемнымі скрынямі. Асіпенка.

•••

Бюро добрых паслугустанова для задавальнення шырокіх патрэб насельніцтва.

[Фр. bureau.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

філармо́нія, ‑і, ж.

Установа, якая займаецца арганізацыяй канцэртаў і прапагандай музычнай культуры. Атрымаўшы права запрасіць у 1960 годзе адзін з лепшых калектываў СССР на святкаванне 950‑годдзя свайго горада, Яраслаўская філармонія запрасіла нашу капэлу. «Звязда». У 1932 годзе адкрыліся кансерваторыя, вялікі сімфанічны аркестр пры радыёкамітэце, філармонія і інш. «Беларусь». Доўга стаяў.. [танк] на Камароўскай развілцы, прыкладна насупраць таго месца, дзе цяпер узвышаецца будынак Дзяржаўнай філармоніі. Беразняк.

[Ад грэч. philos — сябар і harmonia — гармонія, музыка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цырк, ‑а, м.

1. Від тэатральнага мастацтва, які ўключае акрабатыку, эквілібрыстыку, жангліраванне, клаунаду, эксцэнтрыку, дрэсіроўку жывёл і пад. У цырку, у трэцім аддзяленні, Назарава давала прадстаўленне, — Вялізных тыграў утаймоўвала яна. Корбан.

2. Будынак з амфітэатрам і арэнай, прызначаны для цыркавых паказаў; установа, якая арганізуе такі паказ. Калі пабачыў акрабатаў у цырку, дык яны так ачаравалі яго, што ў Ніка нарадзілася мара стаць калі-небудзь сапраўдным акрабатам. Лынькоў.

[Лац. circus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кансульта́цыя, ‑і, ж.

1. Парада спецыяліста па якому‑н. пытанню. Даць кансультацыю. Атрымаць кансультацыю. □ Міхал працаваў пад удасканаленнем электродатрымальнікаў, і яму .. патрэбны былі Яўгенавы парады і кансультацыя. Карпаў. // Дадатковыя заняткі выкладчыкаў з навучэнцамі, якія праводзяцца з мэтай лепшага засваення матэрыялу. Расклад кансультацый. Кансультацыі па матэматыцы.

2. Установа, якая аказвае дапамогу насельніцтву парадамі спецыялістаў па якіх‑н. пытаннях. Юрыдычная кансультацыя. Дзіцячая кансультацыя. Жаночая кансультацыя.

3. Уст. Нарада спецыялістаў па якому‑н. пытанню.

[Ад лац. consultatio — нарада.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тэа́тр, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Род мастацтва, у якім жыццё адлюстроўваецца праз драматычнае дзеянне на сцэне.

Музычны т.

Захапляцца тэатрам.

2. Установа, якая мае пэўны склад артыстаў і ставіць спектаклі, а таксама памяшканне, дзе на сцэне паказваюцца драматычныя творы.

Калектыў тэатра.

Працаваць у тэатры.

3. перан. Месца, дзе разгортваюцца, адбываюцца якія-н. значныя падзеі.

Т. ваенных дзеянняў.

4. Сукупнасць драматычных твораў якога-н. пісьменніка або літаратурнай школы.

Т.

Шэкспіра.

Акадэмічны тэатр — ганаровая назва, якая прысвойваецца ўзорным дзяржаўным тэатрам.

|| прым. тэатра́льны, -ая, -ае (у 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

закры́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад закрыць.

2. у знач. прым. Які мае дах, сцены; крыты. Закрыты вазок. □ Малако прывезлі ў закрытай зялёнай машыне. Пальчэўскі.

3. у знач. прым. Не для ўсіх даступны. Закрыты партыйны сход. Закрыты конкурс.

4. у знач. прым. Скрыты, не яўны; унутраны. Закрытая форма туберкулёзу.

•••

Закрытае галасаванне гл. галасаванне.

Закрытае мора гл. мора.

Закрытае пісьмо гл. пісьмо.

Закрытая навучальная ўстанова гл. установа.

Закрыты склад гл. склад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лабарато́рыя, ‑і, ж.

1. Спецыяльна абсталяванае памяшканне для навуковых або тэхнічных даследаванняў; установа, у якой займаюцца такімі даследаваннямі. Хімічная лабараторыя. □ Закончыўшы лекцыі, Дальскі накіроўваўся ў сваю лабараторыю, з якой ён амаль не выходзіў на працягу двух апошніх месяцаў, і за гэты час прарабіў у ёй ледзь не астранамічную колькасць доследаў. Шахавец. Цэлы тыдзень Марына Міхайлаўна, нікуды не выязджаючы, працавала ў аграгэхнічнай лабараторыі. Паслядовіч.

2. перан. Творчы працэс, творчая дзейнасць каго‑н. Творчая лабараторыя пісьменніка.

[Лац. laboratorium.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аб’е́кт, -а, М -кце, мн. -ы, -аў, м.

1. У філасофіі: тое, што існуе па-за намі і незалежна ад нашай свядомасці, навакольны свет, матэрыяльная рэчаіснасць (спец.).

2. З’ява, асоба, якія падпадаюць пад уздзеянне чыёй-н. дзейнасці.

А. навуковага даследавання.

А. назірання.

3. Прадпрыемства, будоўля, установа як адзінка гаспадарчага або абароннага значэння, а таксама ўсё тое, што з’яўляецца месцам якой-н. дзейнасці.

А. будаўніцтва.

Пускавы а.

4. У граматыцы: семантычныя катэгорыі са значэннем таго, на каго (што) накіравана дзеянне; тое, што і дапаўненне (спец.).

|| прым. аб’е́ктны, -ая, -ае (да 1 знач.) і аб’е́ктавы, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)