зри́тельный
1. (прил. к зрение) зро́кавы;
зри́тельный нерв анат. зро́кавы нерв;
зри́тельная па́мять зро́кавая па́мяць;
2. (предназначенный для зрения) глядзе́льны;
зри́тельный зал глядзе́льная за́ла, за́ла для гледачо́ў;
зри́тельная труба́ уст. падзо́рная (глядзе́льная) труба́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Про́зарна ’ясна’ (Касп.), прозо́рно ’празрыста’ (ТС), празо́рная (труба) ’падзорная’ (Мат. Гом.). Да зорыць, зрок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кана́л ’штучнае рэчышча, прызначанае для злучэння асобінах вадаёмаў, для арашэння і асушэння’ (ТСБМ, Яшк.). Ст.-бел. каналъ (XVII ст.), якое са ст.-польск. kanał ’канал’ < ням. Kanal < лац. canālis ’труба, канал, роў’ < canna ’трыснёг, труба’ < ст.-грэч. κάννα ’тс’ (Булыка, Запазыч., 136; Слаўскі, 2, 41; Шанскі, 2 (К). 41).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пастухо́ў, ‑ова.
Які належыць пастуху. Дзіўна .. гучала звонка-пявучая пастухова труба ў халодным зімовым змроку. Зарэцкі. Юрка па-гаспадарску крочыць па вуліцы і раз за разам звонка страляе пастуховай пугай. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вадасцёк, ‑а, м.
1. Пакатае месца, па якім сцякае вада. // Прыстасаванне для сцёку вады (труба, жолаб).
2. Сістэма канаў, рышткоў, труб для адвядзення каналізацыйнай, грунтавой вады з населеных месц у прыродныя вадаёмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
флюга́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Рухомая частка флюгера (у 1 знач.).
2. Флажок або іншы спецыяльны знак на шлюпцы, парусах, буйках і пад., які ўказвае на прыналежнасць да пэўнага судна.
3. Рухомая жалезная надстаўная труба, якая ўстанаўліваецца над дымавой або выцяжной трубой і аблягчае выхад дыму ў ветранае надвор’е.
|| прым. флюга́рачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кале́нчаты, ‑ая, ‑ае.
1. Які складаецца з некалькіх кален (у 3 знач.). Каленчаты вал. Каленчатая труба.
2. Які складаецца з каленцаў (у 2 знач.). Перад яго [Тапурыя] вачыма мільгалі пыльныя мяцёлкі, каленчатыя сцёблы. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адгука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Скончыць гукаць. Адгукала труба, адмычалі каровы, ў полі пуста — ні голасу, ні аганька. Дудар.
2. каго-што; перан. Гукаючы, клічучы, вярнуць. Толькі еднасці сіла Долю нам адгукала. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Валто́рна ’музычны інструмент’ (КТС). Праз рус. валторна (Крукоўскі, Уплыў, 84) з ням. Waldhorn ’паляўнічая труба’ (Шанскі, 1, В, 12–13; Рудніцкі, 1, 302).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трубе́ц экспр. ‘канец, капцы’ (ТС). Утворана на базе труба 1 ‘гібель, пагібель’ пры дапамозе размоўнага “зневажальнага” суф. ‑ец, магчыма, па ўзоры канец, капец ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)