◎ Прадзе́л ’дробныя грачаныя крупы’, ’прамежак паміж зубамі’ (іўеў., Сл. ПЗБ). З рус. пробел ’дробныя грачаныя крупы’, ’адтуліна, праём’, ’прабор ў валасах’ і г. д. < проделывать //проделать < делать < прасл. *delati. Параўн. у спец. значэнні проделывать крупу ’малоць, драць крупы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адлегласць, далеч, аддаленне, аддаленасць, адгон, прамежак, інтэрвал, дыстанцыя

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Зме́на ’прамежак часу’ (ТСБМ), ’зменнае поле’, ’здрада’ (Нас.), рус. сме́на, укр. змі́на, польск. zmiana ’змяненне’, ’прамежак часу’, чэш. změna ’змяненне’, славац. zmena ’тс’, славен. zmȇna ’дамоўленасць, размова, гульня; змяненне’, серб.-харв. сме̏на ’змяненне; змена’, балг. смя̀на ’тс’, макед. смена ’тс’. Параўн. ст.-рус. съмѣнити ’змяніць’ (1331 г.), измѣнити ’змяніць’ (1076 г.), ’здрадзіць’ (1076 г.), измѣна ’змяненне’, ’замена’, ’здрада’ (XI ст.). Параўн. серб.-луж. změnić, změniś ’змяніць’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова змяняць, у якім кантамінаваліся дзве прэфіксальныя формы: sъ‑měnʼati і jьz‑měnʼati; першае значэнне ад першай, інш., асабліва апошняе, верагодна, ад другой. Але магчыма, што значэнне ’здрада’ з рус. Корань měn‑ гл. мена.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дзесяціго́ддзе, ‑я, н.

1. Прамежак часу ў дзесяць год. За два гады .. [Алена] навучылася ўсяму, чаму ў звычайных мірных умовах нельга было б навучыцца і за дзесяцігоддзе. Шамякін.

2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося дзесяць год таму назад. Дзесяцігоддзе навуковай дзейнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пяцідзёнка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Прамежак часу ў пяць дзён. Была ахвота гаварыць і пра тое, колькі і чаго пасеялі.. [калгаснікі] за мінулую пяцідзёнку, і пра спаборніцтва брыгад на веснавой сяўбе, і пра ўсё тое, што робіцца ў калгасе цяпер. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вызварат, ву́зварат ’прамежак паміж плотам і полем’ (Янк. I), вазваро́т, вузворо́т, ві́зворот ’месца павароту плуга’ (Выг. дыс., палес.). Укр. дыял. ві́зворот ’месца павароту плуга’. Да вараціць. Паралелі ад vort‑ з іншай прэфіксацыяй і суфіксацыяй у іншых слав. мовах гл. Выгонная, Лекс. Палесся, 49–50.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дэка́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. Прамежак часу ў дзесяць дзён; дзесяцідзёнка. Першая дэкада верасня. □ Некаторыя цэхі, стараючыся знішчыць прарыў, адмовіліся адзінагалосна на дзве дэкады ад выхадных дзён. Чорны.

2. Дзесяць дзён, прысвечаных якой‑н. грамадскай падзеі, з’яве. Дэкада беларускага мастацтва і літаратуры. Дэкада дзіцячай кнігі.

[Ад грэч. dekás — дзесяцідзёнка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тарапо́м ’няшчыльна; абы-як’: сена не тапталі, тарапом у брыку накідалі (мядз., Нар. словатв.), можна зразумець і як ’спехам, спяшаючыся’. Тады да тарапіцца 1, торап, гл. У сувязі з гэтым вывядзенне з літ. tarpas ’прамежак’ (гл. тарпа 1), якое прапануе Санько (Крыўя, 1996, 1, 92), здаецца неабавязковым.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

час, часіна, пара / з абмежаваннем: тэрмін / прамежак часу, які паўтараецца: перыяд / найбольш зручны для чаго-небудзь: сезон / працяглы прамежак: эпоха, эра, дзень

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

абарача́льнасць ​1, ‑і, ж.

1. Спец. Перамяшчэнне транспартных сродкаў туды і назад, рух са зваротам да зыходнага месца за пэўны прамежак часу. Абарачальнасць вагонаў.

2. Праходжанне тавараў, грошай і пад. праз абарот (у 3 знач.). Абарачальнасць абаротных сродкаў.

абарача́льнасць ​2, ‑і, ж.

Спец. Уласцівасць абарачальнага. Абарачальнасць хімічных рэакцый.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)