цыкло́іда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

Крывая лінія, што апісваецца пэўным пунктам круга, які коціцца без слізгання па нерухомай прамой лініі.

[Ад грэч. kykloeidēs — кругападобны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

машта́б, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Адносіны даўжыні лініі на карце, глобусе, чарцяжы і пад. да даўжыні ў натуры.

М. — дваццаць пяць кіламетраў у адным сантыметры.

2. перан. Размах, значэнне.

Шырокі м. будаўнічых работ.

У сусветным маштабе.

|| прым. машта́бны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сумясці́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ме́сціцца; зак.

1. Супасці ўсімі пунктамі пры накладанні (пра лініі, фігуры).

Два трохвугольнікі сумясціліся.

2. Аказацца адначасова, сумесна існуючым у кім-, чым-н.

У характары гэтага чалавека сумясціліся самыя розныя рысы.

|| наз. сумяшчэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чарці́ць, чарчу́, чэ́рціш, чэ́рціць; чэ́рцім, чэ́рціце, чэ́рцяць; чэ́рчаны; незак., што.

1. Праводзіць лінію, рысу.

Ч. лініі ў сшытку.

Ч. круг цыркулем.

2. Рабіць чарцёж чаго-н.

Ч. план дома.

|| зак. начарці́ць, -чарчу́, -чэ́рціш, -чэ́рціць; -чэ́рцім, -чэ́рціце, -чэ́рцяць; -чэ́рчаны.

|| наз. чарчэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сумясці́ць, -мяшчу́, -ме́сціш, -ме́сціць; суме́шчаны; зак., што.

1. Спалучыць, злучыць разам.

С. работу з вучобай.

Нельга с. несумяшчальнае.

2. Налажыць адно на адно (пра лініі, геаметрычныя фігуры).

С. сіметрычныя фігуры.

|| незак. сумяшча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. сумяшчэ́нне, -я, н.

С. прафесій (у аднаго работніка).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паўкру́г, ‑а, м.

1. Палавіна круга. Чырвоны паўкруг сонца ўзнімаўся дзесьці там далёка-далёка, дзе відаць самы край небасхілу. Кавалёў.

2. Паўзамкнутая дугападобная лінія; тое, што мае форму такой лініі, размешчана па такой лініі; паўкола. Другім сваім паўкругам Гнілое балота ўпіралася ў Сухія груды. Колас. Калі левая гусеніца апісала паўкруг, Дзмітрый мімаволі прыціснуўся да спінкі сядзення. Беразняк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напраму́ю, прысл.

Па прамой лініі, самым кароткім шляхам; напрамкі. Нехта ехаў з аўтабазы напрамую — паляніўся аб’язджаць балота аж ля тарфянога склада — далёка. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

капітуля́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Пагард. Той, хто капітулюе (у 2 знач.), па-здрадніцку адмаўляецца ад цвёрдай лініі ў чым‑н. Капітулянт-перараджэнец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крывізна́, ‑ы, ж.

1. Уласцівасць крывога (у 1 знач.); скрыўленасць, перакошанасць. Крывізна сцяны.

2. Велічыня, якая характарызуе ступень адхілення ад прамой. Крывізна лініі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ліне́ены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад лінеіць.

2. у знач. прым. Такі, на якім праведзены лініі для пісьма. Аркуш лінеенай паперы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)