Verbum

ВЕ́НГРЫ

(саманазва мадзьяры),

нацыя, асн. насельніцтва Венгрыі (больш за 10,55 млн. чал.). Жывуць таксама ў Румыніі, Чэхіі, Югаславіі, СНД (пераважна ў Закарпацці, на Украіне; 171 тыс. чал., 1979) і інш. Агульная колькасць 14,38 млн. чал. (1987). Гавораць на венгерскай мове. Сярод вернікаў пераважаюць католікі.

т. 4, с. 72

АТЭСТА́Т

(ад лац. attestari сведчыць),

1) дакумент аб заканчэнні сярэдняй навуч. установы.

2) Ва ўзброеных сілах краін СНД дакумент, які выдаецца вайскоўцу пры пераводах па службе, у час камандзіровак для атрымання розных відаў забеспячэння, а таксама члену яго сям’і на права атрымання часткі яго забеспячэння.

т. 2, с. 82

БА́БА

(тэхн.),

ударная частка молатаў, капроў і інш. машын, якія выконваюць карысную работу за кошт энергіі ўдару. Выкарыстоўваецца пры забіванні паляў, коўцы і штампоўцы розных дэталяў. Падыманне бабы выконваецца ручным або эл. прыводам, а таксама парам ці сціснутым паветрам. Маса бабы можа дасягаць 30 т.

т. 2, с. 178

БАТЫЯ́ЛЬНЫЯ АДКЛА́ДЫ,

акіянскія і марскія адклады, якія намнажаюцца на глыб. 200—3000 м, на мацерыковым схіле і часткова ў найб. глыбакаводных участках шэльфа. Займаюць каля 20% плошчы Сусветнага ак. Прадстаўлены тэрыгеннымі асадкамі (больш за 56%), разнастайнымі муламі (вапняковыя, крамяністыя) і інш. Гл. таксама Батыяль.

т. 2, с. 354

ВОДАТРЫВА́ЛЫ ГАРЫЗО́НТ,

тоўшча воданепранікальных ці адносна воданепранікальных горных парод, якая перакрывае або падсцілае ваданосны гарызонт. Адрозніваюць водатрывалыя гарызонты рэгіянальныя, мясц. і лакальныя. Рэгіянальныя звычайна падзяляюць буйныя ваданосныя комплексы, мясцовыя — ваданосныя гарызонты, лакальныя пашыраны пераважна ў зоне аэрацыі, дзе спрыяюць утварэнню верхаводкі. Гл. таксама Водапранікальнасць.

т. 4, с. 250

АКАДЭ́МІК,

правадзейны член Акадэміі навук Беларусі, АН інш. дзяржаў, а таксама некаторых галіновых акадэмій. Выбіраецца на агульным сходзе акадэміі. Існуюць званні ганаровы акадэмік, замежны член і ганаровы член акадэміі. На Беларусі званне акадэміка ўведзена 26.12.1928, калі СНК БССР зацвердзіў першы склад правадзейных членаў Бел. АН.

т. 1, с. 179

АЛБА́НЦЫ

(саманазва шкіптар),

нацыя, асн. насельніцтва Албаніі (каля 3 млн. чал.). 1,89 млн. албанцаў жыве ў Косаве, Метохіі, Македоніі. Жывуць таксама ў Грэцыі, Італіі (паўд. вобласці і в-аў Сіцылія), Турцыі, Балгарыі, Румыніі, на Украіне. Агульная колькасць 5,19 млн. чал. (1987). Гавораць на албанскай мове.

т. 1, с. 233

АЛЬПІ́ЙСКІЯ ЛУГІ́,

высакагорныя лугі альпійскага пояса. Найб. пашыраны асакова-злакавыя лугі і нізкатраўныя альпійскія «дываны» — маты, для якіх характэрна адсутнасць суцэльнага дзёрну. У складзе альпійскіх лугоў шмат кармавых, лек., дэкар., харч. раслін (гл. таксама Альпійская расліннасць). Каштоўныя с.-г. ўгоддзі. Выкарыстоўваюцца як летнія пашы.

т. 1, с. 281

АМІРДАЎЛА́Т Амаснацы

(1420 або 1425 — 1496),

армянскі ўрач. Аўтар працы «Карысць медыцыны» (1469) пра анатамічныя, фізіялагічныя, гігіенічныя веды; таксама даецца апісанне хвароб, якія былі вядомы сярэдневяковай медыцыне. У працы «Непатрэбнае для невукаў» (1482) прыведзена каля 3000 назваў лек. сродкаў на 6 мовах у алфавітным парадку.

т. 1, с. 319

ВА́ДКІЯ КАЎЧУКІ́,

нізкамалекулярныя лінейныя палімеры, пры ацвярджэнні (вулканізацыі) якіх утвараюцца гумападобныя матэрыялы.

Вязкія вадкасці, малекулярная маса (0,5—10)·10​³. Найб. пашыраныя тыпы: вуглевадародныя, крэмнійарганічныя, полісульфідныя, урэтанавыя. Лёгка перапрацоўваюцца ў гумавыя вырабы метадам свабоднага ліцця. Выкарыстоўваюць таксама як аснову кляёў, герметыкаў, штучнага пакосту, пластыфікатараў.

т. 3, с. 439