стэаты́т, ‑у, М ‑тыце, м.
1. Тлусты на вобмацак мінерал, які складаецца з тальку.
2. Штучны ізаляцыйны матэрыял, які атрымліваюць у выніку апрацоўкі тальку.
[Ад грэч. stear, steatos — тлушч.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уралі́т, ‑у, М ‑ліце, м.
1. Мінерал валакністай будовы; разнавіднасць рагавой падманкі.
2. Спецыяльная сумесь, якая ўжываецца для вырабу вогнеўстойлівага кардону, электраізалятараў і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хруста́ль, -ю́, м.
1. Шкло высокай якасці з асобым бляскам, здольнае моцна праламляць святло.
Ваза з хрусталю.
2. зб. Вырабы з такога шкла.
Знізіць цэны на х.
○
Горны хрусталь — празрысты бясколерны мінерал, разнавіднасць кварцу, які выкарыстоўваецца для аптычных і ювелірных вырабаў.
|| прым. хруста́льны, -ая, -ае.
Х. бакал.
Хрустальная ваза.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гагарыні́т, ‑у, М ‑ніце, м.
Бясколерны або ружова-жоўты мінерал, адкрыты ў 1961 г. у Казахстане і Тувінскай АССР, названы ў гонар Ю. А. Гагарына.
[Ад уласн. імя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаўзнаўля́цца, ‑яецца; незак.
Мець уласцівасць узнаўляцца, стварацца нанава. Як мінерал, вада мае адну цудоўную якасць, якая вылучае яе сярод іншых, — здольнасць самаачышчацца і самаўзнаўляцца. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тытані́т, ‑у, М ‑ніце, м.
Мінерал бурага, жоўтага ці зеленаватага колеру, які сустракаецца ў выглядзе дробных зярнят ці крышталяў і выкарыстоўваецца для атрымання тытану 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГЕЛІЯДО́Р,
мінерал, празрыстая жоўтая разнавіднасць берылу. Каштоўны камень 2-га класа.
т. 5, с. 140
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
малахі́т, ‑у, М ‑хіце, м.
Мінерал ярка-зялёнага або блакітна-зялёнага колеру, які выкарыстоўваецца для ювелірных і дэкаратыўна-мастацкіх вырабаў або як сыравіна для выплаўкі медзі.
[Ад грэч. malàchē — мальва.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пра́зем ’мінерал, разнавіднасць кварцу светла-зялёнай афарбоўкі’ (ТСБМ). Праз рус. пра́зем ’тс’ (параўн. Крукоўкі, Уплыў, 87) з ням. Prasem ’тс’; крыніцай з’яўляецца лац. prasinus ад грэч. πράσινος ’светла-зялёны, фарбы цыбулі’ (Мацэнаўэр, LF, 14, 81; Фасмер, 3, 353).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́рык ’мінерал, у склад якога ўваходзіць свінец’, ’мінеральная фарба чырвона-карычневага колеру’ (ТСБМ). Паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 95), магчыма, праз рус. су́рик з грэч. συριχόν ’сірыйскі фарбавальнік’, фіксуецца з 1679 г. Аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 806.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)