Verbum

на​¹, прыназ.

I.

1. Ужыв. пры абазначэнні паверхні, на якой зверху размяшчаецца або куды накіроўваецца што-н.

   • На стале.
   • Напісаць на паперы.
   • Легчы на ложак.

2. Ужыв. пры абазначэнні месца або часу дзеяння, а таксама асобы ці прадмета, якія з’яўляюцца аб’ектам дзеяння.

   • Ісці на працу.
   • Быць на сходзе.
   • Вынесці пытанне на агульны сход.
   • Затрымаць погляд на субяседніку.

3. Ужыв. для абазначэння прадмета, які з’яўляецца прыладай, інструментам, сродкам для якога-н. дзеяння, сродкам выражэння чаго-н.

   • Узяць на буксір.
   • Перавесці на польскую мову.

ІІ.

1. Ужыв. пры абазначэнні тэрміну, прамежку часу.

   • Запас на зіму.
   • Становішча на 1 студзеня.
   • Спазніцца на гадзіну.

2. Ужыв. пры абазначэнні колькасці, меры, якія вызначаюць межы чаго-н.

   • Купіць на пяць рублёў.
   • Работы на гадзіну.

3. Ужыв. пры ўказанні на мэту прызначэння прадмета.

   • Лес на будоўлю.
   • Права на працу.

4. Ужыв. пры абазначэнні спосабу дзеяння, стану.

   • Расказваць на памяць.
   • Паверыць на слова.
   • Зрабіць на свой густ.

ІІІ.

1. У час чаго-н.

   • Усё рабіць на хаду.

2. Пры дапамозе чаго-н.

   • Смажыць на масле.
   • Развесці на вадзе.

3. Пры паўтарэнні назоўнікаў, паказвае на наяўнасць вялікай колькасці чаго-н. (разм.).

   • Лата на лаце.
   • Калдобіна на калдобіне.

на​², часц.

1. Вазьмі, бяры, атрымлівай.

   • На, занясі брату.
   • На табе, божа, што мне нягожа (прыказка).

2. Ужыв. для падзывання сабакі.

◊

• Вось табе і на! (разм.) — вокліч з выпадку чаго-н. здзіўляючага.

• На табе (разм.) — ужыв. пры выказванні здзіўлення, выкліканага нечаканасцю, неспадзяванасцю чаго-н.

на..., прыстаўка.

I. Утварае дзеясловы са значэннем:

1. накіраванасці дзеяння на паверхню прадмета, напр. насыпаць (солі на агурок), наляпіць (аб’яву на сцяну);
2. паўнаты, дастатковасці дзеяння, напр. нагаварыць, насеяць, накідаць;
3. задаволенасці дзеяннем самога суб’екта (са зваротнымі дзеясловамі), напр. наесціся, нагаварыцца, нагуляцца;
4. служыць для ўтварэння дзеясловаў закончанага трывання, напр. пісаць—напісаць;
5. служыць для ўтварэння дзеясловаў закончанага трывання ад дзеясловаў незакончанага трывання, якія маюць прыстаўку (а, аб, ад, вы, з(с), пад, пра, пры, раз(рас), уз, у), са значэннем вялікай колькасці, празмернасці дзеяння, напр. наабіраць, наабломваць, наразбіваць.

II. Утварае прыметнікі і назоўнікі са знач. які знаходзіцца на паверхні чаго-н., напр. насценны, наскальны, наручнікі, наморднік.

III. Ужыв. для ўтварэння прыслоўяў са значэннем «на які-н. тэрмін, у якім-н. напрамку, у якой-н. меры, ступені», напр. назаўсёды, насупраць, нацянькі, настолькі, наколькі.

наабапал, прысл. і прыназ.

Тое, што і абапал.

наабворваць, ✂; зак.

Абараць плугам або акучнікам вялікую колькасць чаго-н.

наабганяць, ✂; зак.

Абараць многае акучнікам.

• Н. бульбы.

наабгон, прысл. (разм.).

Навыперадкі.

• Бегчы н.

наабіваць, ✂; зак.

Абабіць вялікую колькасць чаго-н.

• Вецер наабіваў лісця.

наабіраць, ✂; зак.

1. Абіраючы, сабраць у нейкай колькасці.

   • Н. кош сліў.

2. Нааблупліваць, наабіраць у нейкай колькасці.

   • Н. місу бульбы.

наабломліваць, ✂ і наабломваць, ✂; зак.

Абламаць вялікую колькасць чаго-н.

• Н. галін.