Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 8-е выданне (правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

чёрные

мн. сущ.

1) (чернокожие) чорныя, -ных

чарнаскурыя, -рых

2) шахм. чорныя, -ных

чёрный

1) прил. в разн. знач. чорны

чёрная краска — чорная фарба

чёрный хлеб — чорны хлеб

чёрный шрифт — чорны шрыфт

чёрная металлургия — чорная металургія

чёрный пар с.-х. — чорны папар

чёрное дерево — чарнадрэва

чёрный лес — чорны лес

чёрный ход — чорны ход

чёрные силы реакции — чорныя сілы рэакцыі

чёрные мысли — чорныя думкі

чёрная работа — чорная работа

чёрная биржа — чорная біржа

2) (курной) курны

чорны

чёрная баня — курная (чорная) лазня

3) сущ. (темнокожий) чорны, -нага муж.

чёрная доска — чорная дошка

чёрные списки — чорныя спісы

на чёрный день — на чорны дзень

держать кого-либо в чёрном теле — трымаць каго-небудзь у чорным целе

чёрная кошка пробежала между ними — чорная кошка прабегла паміж імі

чёрным по белому — чорным па белым

видеть всё в чёрном свете — бачыць усё ў чорным святле

черным-черно

а) (очень черно) чорна-чорна, чарнюсенька

б) (очень много) аж чорна

чёрство

нареч. чэрства

бяздушна

раўнадушна, абыякава

чёрствость

1) чэрствасць, -ці жен.

2) перен. чэрствасць, -ці жен.

бяздушнасць, -ці жен.

раўнадушнасць, -ці жен., абыякавасць, -ці жен.

см. чёрствый

чёрствый

1) чэрствы

2) перен. чэрствы

(бездушный) бяздушны

(холодный, равнодушный) раўнадушны, абыякавы

чёрт

чорт, род. чорта муж.

до чёрта (очень много) — да чорта, чорт колькі, (до крайней степени) чорт як

к чёрту, ко всем чертям — к чорту

к чёрту на рога — к чорту ў балота

ни к чёрту — ні к чорту

ни черта — нічога

чем чёрт не шутит — чым чорт не жартуе, чаго добрага

чертям тошно — чарцям моташна

чёрт принёс — чорт прынёс

чёрт возьми (дери, побери, подери) — каб яго (яе, іх) чорт узяў

чёрт дёрнул — чорт падаткнуў (даў)

чёрт его знает — чорт яго ведае, ліха яго ведае

чёрта с два — дзе там

черти носят — чэрці носяць

черти полосатые — чэрці паласатыя

чёрт лысый — чорт лысы (лазаты)

чёрт знает что — чорт ведае што

что за чёрт — што за чорт

чёрт не возьмёт — чорт не возьме

чёрт бы его побрал — каб яго чорт узяў

сам чёрт не разберёт — сам чорт не разбярэ

сам чёрт ногу сломит — сам чорт нагу зломіць

ни к чёрту не годится — ні к чорту не варты

было бы болото, а черти будут — балота без чорта не бывае

держаться как чёрт за душу — трымацца як чорт за душу

поп своё, а чёрт своё погов. — поп сваё, а чорт сваё

ты на гору, чёрт за ногу погов. — ты на тару, чорт за нагу

в тихом омуте черти водятся посл. — у ціхім балоце чэрці вядуцца

не так страшен чёрт, как его малюют посл. — не там страшны чорт, як яго малююць

чёртик

уменьш. чорцік, -ка муж.

чёртики в глазах — чорцікі ў вачах

до чёртиков допиться — да чорцікаў дапіцца

чёртов

чортаў

чёртова бородасм. козлобородник

чёртова курица зоол. — курачка вадзяная

чёртова рыба зоол. разг. — сом

чёртово дерево бот. — чортава дрэва

чёртов палец мин. — чортаў палец

чёртовы орехи бот. — вадзяныя арэхі

чёртова дюжина — чортаў тузін

чёрточка

рыска, -кі жен.

чёс

задать чёсу прост.

а) (наказать) даць дыхту

б) (удрать) даць драла