АДЗІНАБО́РСТВЫ ЎСХО́ДНІЯ,

усходнія баявыя ўмельствы, сучасныя аздараўленчыя, спартыўныя і прыкладныя дысцыпліны. Сфарміраваліся ў канцы 19 — пач. 20 ст. на аснове стараж. сістэм ваен. падрыхтоўкі ў краінах Д.Усходу і Паўд.-Усх. Азіі. Тэхніка адзінаборстваў усходніх засн. на выкананні ўдараў рукамі ці нагамі, кідкоў, абарончых прыёмаў, уздзеянні на слабыя месцы цела і г.д. Некаторыя адзінаборствы ўсходнія (дзюдо, каратэ-до, таэквандо) прызнаны як алімпійскія віды спорту. На Беларусі з адзінаборстваў усходніх пашыраны дзюдо, каратэ-до, таэквандо, ушу. Ёсць асобныя групы айкідо, в’етводао, тайскага бокса і інш. Прадстаўнікі Беларусі ў адзінаборствах усходніх перамагалі на чэмпіянатах свету, Еўропы і інш. міжнар. Спаборніцтвах.

А.Я.Вількін.

т. 1, с. 107

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

чабурэ́чная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж.

Закусачная, дзе падаюць чабурэкі і іншыя ўсходнія стравы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паўно́чна-ўсхо́дні

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. паўно́чна-ўсхо́дні паўно́чна-ўсхо́дняя паўно́чна-ўсхо́дняе паўно́чна-ўсхо́днія
Р. паўно́чна-ўсхо́дняга паўно́чна-ўсхо́дняй
паўно́чна-ўсхо́дняе		 паўно́чна-ўсхо́дняга паўно́чна-ўсхо́дніх
Д. паўно́чна-ўсхо́дняму паўно́чна-ўсхо́дняй паўно́чна-ўсхо́дняму паўно́чна-ўсхо́днім
В. паўно́чна-ўсхо́дні (неадуш.)
паўно́чна-ўсхо́дняга (адуш.)		 паўно́чна-ўсхо́днюю паўно́чна-ўсхо́дняе паўно́чна-ўсхо́днія (неадуш.)
паўно́чна-ўсхо́дніх (адуш.)
Т. паўно́чна-ўсхо́днім паўно́чна-ўсхо́дняй
паўно́чна-ўсхо́дняю		 паўно́чна-ўсхо́днім паўно́чна-ўсхо́днімі
М. паўно́чна-ўсхо́днім паўно́чна-ўсхо́дняй паўно́чна-ўсхо́днім паўно́чна-ўсхо́дніх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

паўднё́ва-ўсхо́дні

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. паўднё́ва-ўсхо́дні паўднё́ва-ўсхо́дняя паўднё́ва-ўсхо́дняе паўднё́ва-ўсхо́днія
Р. паўднё́ва-ўсхо́дняга паўднё́ва-ўсхо́дняй
паўднё́ва-ўсхо́дняе		 паўднё́ва-ўсхо́дняга паўднё́ва-ўсхо́дніх
Д. паўднё́ва-ўсхо́дняму паўднё́ва-ўсхо́дняй паўднё́ва-ўсхо́дняму паўднё́ва-ўсхо́днім
В. паўднё́ва-ўсхо́дні (неадуш.)
паўднё́ва-ўсхо́дняга (адуш.)		 паўднё́ва-ўсхо́днюю паўднё́ва-ўсхо́дняе паўднё́ва-ўсхо́днія (неадуш.)
паўднё́ва-ўсхо́дніх (адуш.)
Т. паўднё́ва-ўсхо́днім паўднё́ва-ўсхо́дняй
паўднё́ва-ўсхо́дняю		 паўднё́ва-ўсхо́днім паўднё́ва-ўсхо́днімі
М. паўднё́ва-ўсхо́днім паўднё́ва-ўсхо́дняй паўднё́ва-ўсхо́днім паўднё́ва-ўсхо́дніх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

чабурэ́чная, ‑ай, ж.

Невялікі рэстаран або закусачная, дзе падаюць чабурэкі і іншыя ўсходнія стравы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прусакі́, ‑оў; адз. прусак, ‑а, м.; прусачка, ‑і, ДМ ‑чцы; мн. прусачкі, ‑чак; ж.

Ураджэнцы або жыхары Прусіі; паўночна-ўсходнія немцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Во́карак ’кумпяк’ (Вешт. дыс.), во́кырак ’тс’ (Бяльк.). Запазычанне з рус. о́корок ’тс’, аб чым сведчыць тэрыторыя распаўсюджання (Магілёўшчына і некаторыя цэнтральныя ўсходнія гаворкі Палесся).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дыяле́кт, ‑у, М ‑кце, м.

Мясцовая разнавіднасць мовы; гаворка (у 4 знач.). [Вялічка] быў недзе з-пад Семежава і тамашнія дыялектам.. гаварыў і тут. Чорны. // Група мясцовых гаворак, якія аб’ядноўваюцца агульнасцю фанетычных, граматычных і лексічных рыс. Паўночна-ўсходнія і паўднёва-заходнія дыялекты беларускай мовы. Атычны дыялект.

[Грэч. diálektos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГЕ́ТЫ

(Getae),

паўночна-ўсходнія фракійскія плямёны, якія ў 5 ст. да н.э. засялялі тэр. паміж Балканамі і Дунаем. Асн. заняткі насельніцтва — земляробства і жывёлагадоўля. У 60-х г. да н.э. аб’ядналіся з дакамі і стварылі магутны ваенна-племянны саюз. У 20-я г. да н.э. заваяваны Рымам, вялі вызваленчую барацьбу. У 106 канчаткова пераможаны, іх тэрыторыя ўвайшла ў склад рымскай правінцыі Дакія.

т. 5, с. 208

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРО́ДЗЕНСКІЯ ПАЯСЫ́,

вырабы Гродзенскай шаўкаткацкай мануфактуры А.Тызенгаўза ў 1770-я — пач. 1780-х г. Запрошаныя сюды франц. майстры ўзялі за аснову арнаментальную структуру, памер і кампазіцыю слуцкіх паясоў, але арнамент сярэдняй ч. і матывы на канцах пояса распрацавалі паводле франц. узораў, якія пазней былі заменены на ўсходнія.

Росквіт персіярні (1774—78) звязаны з творчасцю ліёнскага майстра Ф.Селімана. Яго паясы вызначаліся гарманічнасцю кампазіцыі, лёгкім малюнкам; вытанчанасцю каларыту. У 1783 выраб паясоў спыніўся. Калекцыя Гродзенскіх паясоў зберагаецца ў Гіст. музеі ў Маскве.

Дз.С.Трызна.

т. 5, с. 441

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)