імпэ́т

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. імпэ́т
Р. імпэ́ту
Д. імпэ́ту
В. імпэ́т
Т. імпэ́там
М. імпэ́це

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

імпэ́т, -у, М -пэ́це, м.

1. Імклівасць, парывістасць, разгон.

Вясенні і. ручаін.

2. перан. Гарачы парыў, запал, пылкасць, імкненне.

І. да працы.

Любоўны і.

|| прым. імпэ́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

імпэ́т, -ту м.

1. поры́в;

стры́мліваць і. ве́тру — сде́рживать поры́в ве́тра;

2. поры́вистость ж., стреми́тельность ж.;

3. перен. поры́в; пыл, пы́лкость ж.;

і. да пра́цы — поры́в к труду́;

любо́ўны і. — любо́вный пыл;

4. обл., см. і́мпат;

уду́шлівы імпэ́т ацэто́ну — уду́шливый за́пах ацето́на

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

імпэ́т, ‑у, М ‑пэце, м.

1. Разгон, парывістасць, імклівасць. [Калёсы] коцяцца самі пасля вялікага разгону, і імпэт іх слабее з кожнай хвіляй. Бядуля. — Зірні на ручайкі — з якім імпэтам Яны свідруюць снег, туманах сточаны! Гілевіч. // Гарачы парыў, запал. Працоўны імпэт. □ [Таможнік і жандар] завіхаліся сярод багажу з такой рашучасцю, з такім імпэтам, што нам аж шкада стала: трэба ж нарабіць такога клопату людзям. Лынькоў.

2. Абл. Пах, дух. Калі дзьмуў вецер з поўначы, тут заўсёды пахла смалою, ішоў здаровы лясны імпэт. Чорны. Па хаце расплыўся цяжкі ўдушлівы імпэт атрутлівага самасею. Гартны.

[Ад лац. impetus — парыў, разбег, напор.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

імпэ́т м

1. Héftigkeit f -, Úngestüm n -(e)s;

2. перан (запал) Féurigkeit f -, Léidenschaftlichkeit f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

імпэ́т

(польск. impet, ад лац. impetus = парыў, разбег, напор)

1) разгон, парывістасць, імклівасць (і. руху);

2) перан. запал, напорыстасць (напр. юнацкі і.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

І́мпэ́т ’разгон, парывістасць, імклівасць, напор, націск’ (ТСБМ, БРС, Касп., Бяльк., Нас., Гарэц., Яруш.), ’пах, дух’ (ТСБМ), ’ахвота, жаданне’ (Бір. Дзярж., Бяльк.), ’выбух, паветраны штуршок, выбухная хваля’ (Касп.; брэсц., Жыв. сл., 164), ’энергія чалавека’ (брэсц., Жыв. сл., 164), и́мпэтъ, и́нпэтъ ’цяжкі дух’ (Мал.), і́мпа́т ’паветра, пах, спецыфічны дух’ (Сцяц.; стаўб., Жыв. сл., 71), ’парыў (паветра)’ (Сцяц.), ’цяжкі дух, смурод’ (слонім., Нар. лексіка, 52); параўн. зах.-бранск. и́мпет, и́нпет ’напор, напружанне; цяжкае паветра, цяжкі дух’ (Растаргуеў, Бранск.). Ст.-бел. импетъ ’напор, націск’ (1674 г.) з польск. impet < лац. impetus ’парыў, разбег, напор’ (Булыка, Запазыч.; SWO, 300). Няма падстаў лічыць, што лексема была забыта і зноў увайшла ў бел. мову ў пачатку XX ст. (як Гіст. лекс., 259). З польскай таксама рус. дыял. и́мпет ’удар, напор, імклівасць; ударная сіла’ (у рускай пісьменнасці з 1718 г., Біржакова, Очерки, 363), укр. і́мпет ’моцны націск, парыў, сіла’. У сучасных беларускіх гаворках семантычны аб’ём слова значна пашырыўся. Схему семантычнага развіцця, відаць, можна ўявіць такім чынам: ’парыў’ → ’парыў (паветра)’ → ’паветра’ → ’пах, дух’ → ’цяжкі дух, смурод’. Далейшая ступень канкрэтызацыі — імпа́т ’адзежа з-пад хворага’ (Жд. 2), дзе семантычны перанос звязаны, напэўна, са спецыфічным пахам адзення хворага чалавека.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

імпэ́т

(польск. impet, ад лац. impetus = парыў, разбег, напор)

1) разгон, парывістасць, імклівасць (напр. і. руху);

2) перан. запал, напорыстасць (напр. і. да працы, юнацкі і.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Tátkraft

f - эне́ргія, актыўнасць, імпэ́т

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

alacrity [əˈlækrəti] n. fml запа́л, гато́ўнасць, энтузія́зм, імпэ́т

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)