я́драны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. я́драны я́драная я́дранае я́драныя
Р. я́дранага я́дранай
я́дранае		 я́дранага я́драных
Д. я́дранаму я́дранай я́дранаму я́драным
В. я́драны (неадуш.)
я́дранага (адуш.)		 я́драную я́дранае я́драныя (неадуш.)
я́драных (адуш.)
Т. я́драным я́дранай
я́дранаю		 я́драным я́дранымі
М. я́драным я́дранай я́драным я́драных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

я́драны, -ая, -ае.

1. 3 буйным спелым ядром.

Я. арэх.

2. перан. Які адрозніваецца ў якіх-н. адносінах: здаровы, моцны, мажны (пра чалавека), свежы, чысты (пра паветра, надвор’е), моцны, які настояўся (пра напіткі), пругкі, сакавіты (пра плады, зелень), грубаваты, але яркі і выразны (пра слова, мову і пад.) і г.д.

Я. мужчына.

Ядранае паветра.

Ядранае збожжа.

|| наз. я́дранасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

я́драны в разн. знач. ядрёный; (о воздухе — ещё) све́жий;

~ная капу́ста — ядрёная капу́ста;

я. арэ́х — ядрёный орех;

~нае паве́тра — ядрёный (све́жий) во́здух;

я. напі́так — ядрёный напи́ток

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

я́драны, ‑ая, ‑ае.

1. З буйным спелым ядром. У старых хвоях ёсць такія ўтульныя дуплы, што можна назапасіць сухіх ядраных арэхаў на дзве зімы. Кандрусевіч.

2. Буйны, пруткі, сакавіты (пра зелень, плады і пад.). Такароўшчына славілася на ўсю ваколіцу найлепшым збожжам — чыстым і ядраным. Бядуля. [Дзядзька Юстын] частуе мяне яблыкамі — ядранай сакавітай пуцінкай са свайго прысядзібнага саду. Сачанка. Бульба парасла цудоўная: ядраная, буйная — адна ў адну. «Беларусь».

3. Здаровы, моцны, мажны (пра чалавека). Дзявочасць, сакавітая, ядраная — у Ганны і суровая з арыгінальнымі замерамі — у Наталі. Гартны.

4. Свежы, халаднаваты, падбадзёрлівы (пра паветра, надвор’е). У пакой рынула ядранае марознае паветра — на дварэ панавала зіма, быў пачатак снежня. Васілёнак. / Пра ноч, раніцу і пад. Ноч была халодная, ядраная, як заўсёды бывае пасля жніва. Лынькоў. А жнівеньскія ночы былі ўжо ядраныя, асабліва пад раніцу. Сабаленка.

5. Грубаваты, але яркі і выразны; салёны (пра слова, мову і пад.). Лаянка яго [Івана Пракопавіча], звычайна прыяцельская, прыязная, вясёлая, цяпер звініць сапраўднаю злосцю, рассыпаецца круглымі ядранымі словамі пад парасонамі высозных вязаў і ліп. Колас. Лаянка, ядраная і моцная, сарвалася з .. [дзедавых] вуснаў. Бядуля. // Чысты, гучны (пра голас, гукі і пад.). — Во, во, — ядраным смехам падхапіў Мяжэнны. Гроднеў. У гэтым месцы і днём і вечарам было рэха — ядранае і чыстае. Пташнікаў.

6. Вельмі моцны, надзвычайны (па ступені праяўлення сваіх якасцей). Вось паволі ўсплывала ў памяці аблітая месячным святлом таполя, а вось нібыта Марына схілілася да Васіля, і такі яркі за вуліцай выган у маладым і ядраным бляску. М. Стральцоў. Яму прыемна было тут гэтак, як некалі, піць ядранае пітво, мелькам праглядаць газету. Вышынскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

я́драны разм

1. (цвёрды, пруткі) kräftig, kérnig;

2. (пра чалавека) kérngesund, stramm, kráftstrotzend;

3. (пра паветра, напоі) frisch, erquíckend

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

крамя́ны, -ая, -ае.

1. Пругкі, цвёрды, сакавіты.

К. качан капусты.

2. Поўны сілы і здароўя (пра чалавека).

3. перан. Свежы, ядраны.

Крамянае надвор’е.

|| наз. крамя́насць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ядрёный в разн. знач. я́драны; (крупный — ещё) буйны́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Е́дрыністы ’поўны колас (збожжа)’ (Шн.) < польск. jędrny ў тым жа значэнні. Польск. форма ад jędro. Бел. спрадвечнае ядраны (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Едранец, едрынец, ядранец ’Pimpinella saxifraga’ (Кіс.). Ад *бедранец пад уплывам ядраны ’цвёрды, сільны’. Параўн. рус. бедренец у тым жа значэнні, польск. biedrzeniec, якія да bъdrьnьcь < bъdrъ ’бадзёры, сільны’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

я́драна,

1. Прысл. да ядраны (у 2–6 знач.).

2. безас. у знач. вык. Пра свежае, халаднаватае надвор’е. Змяркалася. Патухла сонца за лесам, прыціскаў мароз, было ядрана і ціха. Капыловіч. Васіль ляжыць на мяккай, мокрай ад расы траве. Свежа, нават ядрана. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)