шпо́нка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. шпо́нка шпо́нкі
Р. шпо́нкі шпо́нак
Д. шпо́нцы шпо́нкам
В. шпо́нку шпо́нкі
Т. шпо́нкай
шпо́нкаю
шпо́нкамі
М. шпо́нцы шпо́нках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шпо́нка ж., тех. шпо́нка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шпо́нка техн. шпо́нка, -кі ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шпо́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Спец.

1. Дэталь у якім‑н. механізме, машыне і пад., якая засцерагае ад узаемнага перамяшчэння злучаных ёю частак.

2. У рыбнай прамысловасці — драўляны пруток або палачка, якая засоўваецца ў рыбу праз рот удоўж цела.

[Польск. szponka ад ням. Span.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шпо́нка ж

1. тэх Fder f -, -n; Kilfeder f;

2. буд Dübel m -s, -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

скре́па ж. скрэ́па, -пы ж.; (скрепление) змацава́нне, -ння ср.; (скоба) кля́мар, -ра м.; (шпонка) шпо́нка, -кі ж., шпо́на, -ны ж.;

желе́зная скре́па жале́зная скрэ́па, жале́знае змацава́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скрепле́ние ср.

1. (действие) змацава́нне, -ння ср.; неоконч. змацо́ўванне, -ння ср.; сашчэ́пліванне, -ння ср.;

2. техн. змацава́нне, -ння ср.; (скрепа) скрэ́па, -пы ж.; (скоба) кля́мар, -ра м.; (шпонка) шпо́нка, -кі ж., шпо́на, -ны ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Спень ‘шпень, кароткі выступ, завостраная кароткая палачка і інш.’ (ТС), укр. дыял. спінь ‘востры канец верацяна’. Апошняе, паводле Трубачова (Ремесл. терм., 100; Труды, 1, 778), роднаснае н.-луж. špeńc ‘стрэмка, асцюк, калючка, жала, страла, расток’ < *spěnьcь, *spьnьcь < прасл. дыял. *spьnь, spinь што звязала з лац. spīna ‘іголка, шып’, spīnus ‘цёран’. Можа паходзіць таксама з рум. spin ‘калючка, іголка’ (ЕСУМ, 5, 374). Гл. аднак шпень ‘штыр, стрыжань’, ‘вастрыё ў верацяне’, шпе́ніць ‘шчыльна састаўляць’, якія несумненна да польск. śpień ‘злучэнне, запанка’, параўн. шпо́нка ‘драўляны шып, якім замацоўваюцца дошкі (Ян.), што, хутчэй за ўсё, звязана з ням. Spahn ‘трэска’. Няясна, магчыма, вынік налажэння семантыкі розных па паходжанні слоў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сні́ца ‘скабка або пласцінка (драўляная ці металічная), якой змацоўваюць закругленыя дошчачкі; асабліва два колцы ў дышлі пад падушкай калёс, якія служаць для павароту калёс’ (Нас.), сні́ціна ‘дошчачка, якой закрываюць бакавы ўваход у калодачны вулей’ (зэльв., Сл. ПЗБ), сні́цы ‘крыжавіна, перакладзіна ў перадку воза, куды ўстаўляецца канец дышля’ (Маслен.), ‘пярэдняя і задняя часткі калёс’ (ПСл). Укр. сни́ця ‘падоўжная жэрдка ў возе, плузе; частка воза, дзе замацаваны дышаль’, рус. сни́ца, шни́ца ‘адзін з двух брускоў, між якімі ўмацоўваецца дышаль’, польск. śnica, sznica, чэш. дыял. snica, šnyce, snice, в.-луж. snica і šnica, н.-луж. snica ‘тс’. Міклашыч (312) лічыў слова няясным. Існуючыя этымалогіі спрэчныя. Паводле Праабражэнскага (2, 344), рускае слова запазычаны з польскай, а там з ням. Schnitt ‘разрэз, прарэз’ або Schnitz ‘кавалак, скрылік’. Фасмер (3, 699), а следам за ім і Махэк₂ (564), Шустар-Шэўц (1329) выводзяць з *ojesьnica ад *oje, Р. скл. ojese ‘дышаль, аглобля’. Гл. вайе. Збліжэнне з сныч, снычок ‘засаўка ў замку’ (Ласт.), рус. дыял. сныч ‘стрыжань у дзвярным замку’, ‘шпонка, якая змацоўвае дошкі’, што звязваюць з снаваць (Гараеў, 334), сумніўнае (гл. Фасмер, 3, 702). Не выключана сувязь з ст.-бел. снитие ‘злучэнне, сыходжанне’, снити ‘дайсці, дасягнуць; легчы, упасці’, што да *iti з прыстаўкай *sъn‑ (гл. ісці).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Fder

I

f -, -n

1) пяро́

ine gte ~ schriben* — піса́ць до́брым сты́лем

2) пух, пе́р’е (птушкі)

in den ~n legen* — валя́цца, ляжа́ць у ло́жку

◊ den Vgel erknnt man an den ~n — віда́ць пту́шку па палёце

II

f -, -n тэх.

1) спружы́на, рысо́ра

lle ~n spelen lssen* — пусці́ць у ход усе́ сро́дкі

2) шпо́нка

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)