«Шлюбныя танцы» (у жывёл) 7/283
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
шлю́бны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
шлю́бны |
шлю́бная |
шлю́бнае |
шлю́бныя |
| Р. |
шлю́бнага |
шлю́бнай
шлю́бнае |
шлю́бнага |
шлю́бных |
| Д. |
шлю́бнаму |
шлю́бнай |
шлю́бнаму |
шлю́бным |
| В. |
шлю́бны (неадуш.)
шлю́бнага (адуш.) |
шлю́бную |
шлю́бнае |
шлю́бныя (неадуш.)
шлю́бных (адуш.) |
| Т. |
шлю́бным |
шлю́бнай
шлю́бнаю |
шлю́бным |
шлю́бнымі |
| М. |
шлю́бным |
шлю́бнай |
шлю́бным |
шлю́бных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
любо́ўна-шлю́бны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
любо́ўна-шлю́бны |
любо́ўна-шлю́бная |
любо́ўна-шлю́бнае |
любо́ўна-шлю́бныя |
| Р. |
любо́ўна-шлю́бнага |
любо́ўна-шлю́бнай
любо́ўна-шлю́бнае |
любо́ўна-шлю́бнага |
любо́ўна-шлю́бных |
| Д. |
любо́ўна-шлю́бнаму |
любо́ўна-шлю́бнай |
любо́ўна-шлю́бнаму |
любо́ўна-шлю́бным |
| В. |
любо́ўна-шлю́бны (неадуш.)
любо́ўна-шлю́бнага (адуш.) |
любо́ўна-шлю́бную |
любо́ўна-шлю́бнае |
любо́ўна-шлю́бныя (неадуш.)
любо́ўна-шлю́бных (адуш.) |
| Т. |
любо́ўна-шлю́бным |
любо́ўна-шлю́бнай
любо́ўна-шлю́бнаю |
любо́ўна-шлю́бным |
любо́ўна-шлю́бнымі |
| М. |
любо́ўна-шлю́бным |
любо́ўна-шлю́бнай |
любо́ўна-шлю́бным |
любо́ўна-шлю́бных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сяме́йна-шлю́бны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
сяме́йна-шлю́бны |
сяме́йна-шлю́бная |
сяме́йна-шлю́бнае |
сяме́йна-шлю́бныя |
| Р. |
сяме́йна-шлю́бнага |
сяме́йна-шлю́бнай
сяме́йна-шлю́бнае |
сяме́йна-шлю́бнага |
сяме́йна-шлю́бных |
| Д. |
сяме́йна-шлю́бнаму |
сяме́йна-шлю́бнай |
сяме́йна-шлю́бнаму |
сяме́йна-шлю́бным |
| В. |
сяме́йна-шлю́бны (неадуш.)
сяме́йна-шлю́бнага (адуш.) |
сяме́йна-шлю́бную |
сяме́йна-шлю́бнае |
сяме́йна-шлю́бныя (неадуш.)
сяме́йна-шлю́бных (адуш.) |
| Т. |
сяме́йна-шлю́бным |
сяме́йна-шлю́бнай
сяме́йна-шлю́бнаю |
сяме́йна-шлю́бным |
сяме́йна-шлю́бнымі |
| М. |
сяме́йна-шлю́бным |
сяме́йна-шлю́бнай |
сяме́йна-шлю́бным |
сяме́йна-шлю́бных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бакасі́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да бакаса. Мы ўдвух ляжым у маладой траве, і шаўкавісты метлюжок прыемна казыча твар. Слухаем шлюбныя бакасіныя песні. Карамазаў.
2. у знач. наз. бакасі́ныя, ‑ых. Сямейства птушак атрада сеўцападобных.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
факты́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да факта (у 1, 2 знач.); які адпавядае фактам; сапраўдны. Фактычных доказаў на Тварыцкага не было: у той час ён, як і заўсёды, быў дома, нікуды .. не адыходзіў. Чорны. Сустракаюцца ў кнізе і фактычныя памылкі і недакладнасці. Шкраба. // Які існуе ў наяўнасці, але не ўзаконены юрыдычна. Фактычныя шлюбныя адносіны. □ Цяжка ўразіла ўсіх вестка аб арышце Багуцкага, фактычнага кіраўніка ўсіх дыверсій на чыгунцы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
węzeł
węz|eł
м.
1. вузел;
2. мар. вузел;
statek robi 25 ~łów na godzinę — судна робіць 25 вузлоў у гадзіну;
~eł gordyjski — гордзіеў вузел;
~eł małżeński — шлюбныя сувязі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
турні́р, ‑у, м.
1. У Заходняй Еўропе ў сярэднія вякі — спаборніцтва рыцараў. Галоўным у эстафеце пакаленняў былі не турніры, не аксамітныя плашчы герольдаў, не мудрыя каралеўскія загады, а чалавек. Караткевіч. // перан. Выступленне адзін перад адным па якіх‑н. пытаннях. Тэмай вуснага турніру была выбрана праблема «Закон і мараль». «Маладосць». // перан. Пра шлюбныя змаганні жывёл і птушак. Мы ляжалі на кажухах, замаскіраваныя высокай, травой і кустамі, і не спускалі вачэй з паляны, абранай аленямі для сваіх штогадовых турніраў. В. Вольскі. Вясенні турнір заўсёды пачынаўся так: калі на ўсходзе нясмела займаўся золак, на самую вершаліну дрэва, што чарнела прыцемкам, садзіўся стары цецярук-такавік. Ігнаценка.
2. Форма правядзення асабістага ці каманднага спаборніцтва, у якім усе ўдзельнікі сустракаюцца паміж сабой адзін або два разы. Шахматны турнір. Алімпійскі турнір футбалістаў.
[Ням. Turnier.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГЛУШЭ́Ц
(Tetrao urogallus),
птушка сям. цецеруковых атр. курападобных. 2 падвіды. Пашыраны ў лясах Еўразіі. На Беларусі нешматлікі аселы від. Водзіцца ў хваёвых і мяшаных сухадольных лясах, радзей — на мохавых балотах Бел. Паазер’я, Прыпяцкага Палесся, у Белавежскай пушчы. Нар. назва на Палессі когут. У Бярэзінскім і Дарвінскім запаведніках вывучаецца вальернае ўтрыманне і развядзенне ў няволі.
Самы буйны з баравой дзічыны. Даўж. самцоў да 110 см, маса да 6,5 кг, самкі ўдвая меншыя. У самцоў верх галавы, шыя, спіна шэрыя з цёмным малюнкам, крылы карычнева-бурыя, валлё чорнае з метал. бляскам, брушка цёмнае з буйнымі белымі плямамі. Мае доўгае пер’е на падбародку і гарляку. Самка стракатая: буравата-рыжая з чорнымі пярэсцінкамі. Палігам. Вясной глушцы збіраюцца на шлюбныя гульні, самцы пяюць, б’юцца паміж сабой (такуюць). У час спеваў («скіркання») глушэц нічога не чуе (адсюль назва). Гняздуецца на зямлі. Нясе 5—10 (зрэдку да 12) яец. Корміцца ігліцай хвоі, елкі, ягадамі, кветкамі, пупышкамі, насякомымі. Каштоўны прамысл. від. Колькасць скарачаецца, у шэрагу месцаў, у т. л. на Беларусі, пад аховай.
т. 5, с. 306
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГНЕЗДАВА́ННЕ птушак, перыяд размнажэння птушак. Суправаджаецца шэрагам паслядоўных жыццёвых з’яў: такаванне, утварэнне пар (спароўванне) і заняцце гнездавога ўчастка, пабудова гнёздаў, нясенне і наседжванне яец, выкормліванне і выхаванне птушанят. Пералётныя птушкі для гнездавання вяртаюцца на радзіму, аселыя перамяшчаюцца ў гнездавыя біятопы. У розных відаў птушак тэрміны гнездавання розныя, у аднаго і таго ж віду могуць вар’іраваць у залежнасці ад кліматычных і кармавых умоў. Адрозніваюць гнездаванне монацыклічнае (1 раз за год, напр., у буслападобных, жураўлепадобных) і поліцыклічнае (некалькі разоў на год, напр., у голуба шызага, вераб’ёў). З перыядам гнездавання звязаны змены ў арганізме птушак (назапашванне энергет. запасаў, змяненне функцыі гіпофіза, павелічэнне памераў і актывізацыя функцыі палавых залоз; у некаторых лінька і з’яўленне т.зв. шлюбнага ўбору) і змены ў іх паводзінах (займанне гнездавых участкаў, такаванне, напр., у глушца, турухтана, цецерука; шлюбныя палёты ў вяхіра, клінтуха, большасці пеўчых лясных птушак; спяванне, напр., у аўсянкавых, шпака і інш.). За пачатак гнездавання ўмоўна прымаецца спароўванне (або ўтварэнне пар), за канец — час, калі птушаняты пачынаюць лётаць і весці самастойнае жыццё.
Літ.:
Жизнь животных. Т. 6. Птицы. 2 изд., М., 1986;
Фройде М. Животные строят: Пер. с нем. М., 1986;
Никифоров М.Е., Яминский Б.В., Шкляров Л.П. Птицы Белоруссии. Мн., 1989.
т. 5, с. 313
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)