Цвёрдае цела 1/86, 547; 2/544; 4/428; 6/154; 7/152, 169; 8/347; 9/278; 11/96—97

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

цвёрдае цела

т. 17, с. 91

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АБСАЛЮ́ТНА ЦВЁРДАЕ ЦЕ́ЛА,

ідэалізаваны аб’ект (цела), адлегласць паміж любымі двума пунктамі якога ўвесь час застаецца пастаяннай; адно з асн. паняццяў механікі. Абсалютна цвёрдым целам можна лічыць сістэму матэрыяльных пунктаў, жорстка звязаных паміж сабой, або кожнае рэальнае цела, памеры і форма якога ў працэсе руху і ўзаемадзеяння з інш. целамі не мяняюцца, г. зн., што дэфармацыя адсутнічае або настолькі малая, што яе можна не ўлічваць. Мадэль абсалютна цвёрдага цела выкарыстоўваецца для тлумачэння ўласцівасцяў эўклідавай прасторы, вызначэння сістэмы адліку і апісання мех. руху рэальных аб’ектаў без уліку дэфармацыі.

т. 1, с. 42

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

цвё́рды

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цвё́рды цвё́рдая цвё́рдае цвё́рдыя
Р. цвё́рдага цвё́рдай
цвё́рдае		 цвё́рдага цвё́рдых
Д. цвё́рдаму цвё́рдай цвё́рдаму цвё́рдым
В. цвё́рды (неадуш.)
цвё́рдага (адуш.)		 цвё́рдую цвё́рдае цвё́рдыя (неадуш.)
цвё́рдых (адуш.)
Т. цвё́рдым цвё́рдай
цвё́рдаю		 цвё́рдым цвё́рдымі
М. цвё́рдым цвё́рдай цвё́рдым цвё́рдых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

магні́тна-цвёрды

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. магні́тна-цвёрды магні́тна-цвёрдая магні́тна-цвёрдае магні́тна-цвёрдыя
Р. магні́тна-цвёрдага магні́тна-цвёрдай
магні́тна-цвёрдае		 магні́тна-цвёрдага магні́тна-цвёрдых
Д. магні́тна-цвёрдаму магні́тна-цвёрдай магні́тна-цвёрдаму магні́тна-цвёрдым
В. магні́тна-цвёрды (неадуш.)
магні́тна-цвёрдага (адуш.)		 магні́тна-цвёрдую магні́тна-цвёрдае магні́тна-цвёрдыя (неадуш.)
магні́тна-цвёрдых (адуш.)
Т. магні́тна-цвёрдым магні́тна-цвёрдай
магні́тна-цвёрдаю		 магні́тна-цвёрдым магні́тна-цвёрдымі
М. магні́тна-цвёрдым магні́тна-цвёрдай магні́тна-цвёрдым магні́тна-цвёрдых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

крышта́ль

‘цвёрдае цела ў форме мнагагранніка’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. крышта́ль крышталі́
Р. крышталя́ крышталёў
Д. крышталю́ крышталя́м
В. крышта́ль крышталі́
Т. крышталём крышталя́мі
М. крышталі́ крышталя́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

парашо́к

‘працёртае на дробныя частачкі цвёрдае рэчыва’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. парашо́к парашкі́
Р. парашку́ парашко́ў
Д. парашку́ парашка́м
В. парашо́к парашкі́
Т. парашко́м парашка́мі
М. парашку́ парашка́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

разгрыза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., што.

Грызці, разрываючы або раздрабняючы зубамі што-н. цвёрдае, моцнае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цвёрды, -ая, -ае.

1. Які складаецца са шчыльна прылеглых частак, не мяккі, стабільны па форме пры нармальных умовах, у адрозненне ад вадкага і газападобнага.

Цвёрдае паліва.

Цвёрдае рэчыва.

2. Які з цяжкасцю паддаецца сцісканню, згінанню, рэзанню і пад.

Цвёрдая драўніна.

Цвёрдая зямля.

3. перан. Стойкі ў сваіх перакананнях, непахісны.

Ц. намер.

Цвёрдае рашэнне.

4. Устойлівы, трывалы, стабільны.

Цвёрдыя цэны.

Цвёрдая зарплата.

5. Добра засвоены, трывалы, грунтоўны.

Цвёрдае веданне прадмета.

○ Цвёрды знак — назва літары «ь» у рускай азбуцы.

Цвёрдыя зычныя — зычныя гукі, якія вымаўляюцца без набліжэння сярэдняй часткі языка да цвёрдага паднябення.

|| наз. цвёрдасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паднябе́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

Верхняя частка поласці рота.

Цвёрдае п.

|| прым. паднябе́нны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)