улу́с

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. улу́с улу́сы
Р. улу́са улу́саў
Д. улу́су улу́сам
В. улу́с улу́сы
Т. улу́сам улу́самі
М. улу́се улу́сах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

улу́с м., в разн. знач. улу́с

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

улу́с в разн. знач. улу́с, -са м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

улу́с, ‑а, м.

1. Уладанне мангольскага хана на тэрыторыі Цэнтральнай Азіі і Усходняй Еўропы.

2. Пасяленне, стойбішча ў народаў Цэнтральнай і Сярэдняй Азіі, Сібіры і ў калмыкаў.

3. У Якуціі да 1926 г. — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая адпавядала раёну.

[Манг.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

улус

т. 16, с. 223

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

улу́с

1. Месца здабычы, палявання (Слаўг.); чужая паша (Смален. Дабр.).

2. Казённы лес, які адведзены сялянам для карыстання (Смален. Дабр.). Параўн.: улу́с ’вуліца’ (Каверынскі р-н Горкаўскай вобл. РСФСР Рус., 14).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Джагатайскі (Чагатайскі) Улус

т. 6, с. 83

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Аўлу́с ’незаконна адаранае поле, дармавая маёмасць’ (слаўг., Яшкін). Да улу́с ’тс’ з пратэтычным а.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

БЕ́ЛАЯ АРДА́,

Ак-Арда, удзел (улус) у складзе Залатой Арды ў 13—14 ст. На думку некаторых гісторыкаў, уключала Ніжняе Паволжа, Паўн. Каўказ, Паўн. Прычарнамор’е, стэпы Казахстана (улус хана Шыбана), інш. лічаць, што Белая Арда займала землі па ніжнім цячэнні Сырдар’і і належала нашчадку хана Арды. У 15 ст. на тэр. Белай Арды з’явіліся новыя дзярж. ўтварэнні: Нагайская Арда, узб. і каз. ханствы.

Літ.:

Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. М., 1992.

т. 3, с. 72

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аўлу́с Тое, што і авульс 2; незаконна адаранае поле; прыараны да сядзібы ўчастак; дармавая маёмасць (Слаўг.). Тое ж улу́с, улу́сы (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)