Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тэ́заж. те́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тэ́за, ‑ы, ж.
Спец. Тое, што і тэзіс (у 1 знач.). У беларускім тэксце «Санета» цалкам выпалі першая частка верша, .. тэза, у якой сцвярджаецца свядомы пачатак у творчасці.М. Стральцоў.
[Фр. thése.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэ́за
(фр. thése, ад гр. thesis)
тое, што і тэзіс.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Тэ́за ‘тэзіс, асноўнае палажэнне’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Пятр., Баршч.). Запазычана з ням.These ‘тс’ праз польск.teza. Гл. тэзіс.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэ́заж.кніжн., тэ́зісм. Thése f -, -n, Léitsatz m -es, -sätze;
тэ́зы да дакла́да Thésen des Vórtrag(e)s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
те́залог.тэ́за, -зы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АБСАЛЮ́ТНАЯ ІДЭ́Я,
катэгорыя ідэаліст. філасофіі аб звышнатуральным, хоць нічым не абгрунтаваным духоўным пачатку. Найб. поўна распрацавана Гегелем. Абсалютная ідэя не мае першапрычыны свайго ўзнікнення і існавання, сама выступае ў якасці стваральніка ўсяго існага. Вызначаецца рухомасцю і зменлівасцю самаўвасаблення. Развіваецца дыялектычна па схеме трыяды: тэза, антытэза, сінтэз. Тэза (сцвярджэнне) — абсалютная ідэя існуе сама ў сабе, характарызуецца самаразвіццём і магчымасцю ў патэнцыі ўзнікнення матэрыяльнага. Антытэза (адмаўленне тэзы) — абсалютная ідэя, абвяргаючы свой першапачатковы стан (тэзу), матэрыялізуецца і існуе ў форме прыроды і чалавека. На гэтым этапе ўзнікае сістэма прыродных прадметаў і чалавека. Сінтэз (зняцце супярэчнасцяў) — у выніку развіцця прыроды і чалавека ўзнікае свядомасць, якая выяўляецца ў 3 формах: мастацтве (у выглядзе вобраза), рэлігіі (уяўлення), філасофіі (паняццяў).