Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тушава́ццаIнесов.
1. (робеть, смущаться) тушева́ться;
2.страд. тушева́ться; см. тушава́ць I
тушава́ццаIIнесов., страд. тушева́ться; см. тушава́ць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тушава́цца1, ‑шуюся, ‑шуешся, ‑шуецца; незак.
Саромецца, бянтэжыцца. І сусед тушаваўся, ледзь паспяваў сказаць: «Дзякую, дзякую, дзякую...»Пестрак.Ніякавела, тушавалася пад людскімі позіркамі дзяўчына, прыспешвала крок.Місько.
тушава́цца2, ‑шуецца; незак.
Зал.да тушаваць 1.
тушава́цца3, ‑шуецца; незак.
Зал.да тушаваць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тушава́цца sich geníeren [ʒe-]; verlégen [schüchtern, befángen] sein
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Тушава́цца1 ‘стамляцца, задыхацца’: я буду тушавацца, бо трэба спяшыць (глыб., Рэг. сл. Віц.), сюды ж, відаць, тушы́цца ‘харчавацца вельмі дрэнна’, тушы́ць ‘карміць зусім дрэнна’ (Юрч. СНЛ), тушава́ць ‘кватараваць, быць на харчаванні’ (сен., Рэг. сл. Віц.), тушыва́цца ‘хвалявацца’, тушыва́ць ‘хваляваць, непакоіць’ (Яўс.). Няясна. Зыходзячы са значэння ‘задыхацца’, можна суаднесці з тхаць ‘дыхаць’, тушы́ць ‘гасіць, заглушаць’ (гл.), параўн. рус.дыял.туши́ть ‘сціскаць, ускладняючы дыханне’ (СРНГ), што належаць да дзеясловаў, якія адрозніваюцца ў колькасных адносінах паводле каранёвага вакалізму: прасл.*tušiti, *tъxnǫti, гл. Цемчын, Baltistica, 22, 2, 34.
Тушава́цца2 ‘саромецца, бянтэжыцца’ (ТСБМ). Запазычана літаратурным шляхам з рус.тушева́ться ‘тс’, больш звычайнага ў форме стушева́ться ‘збянтэжыцца’. Паводле КЭСРЯ (456), утворана ад тушевать ‘накладваць цені’ ў выніку даволі складанага пераносу значэння ‘рабіць менш прыметным’ → ‘адчуваць няёмкасць’. Арол (4, 123) адсылае непасрэдна да туш гл. туш2).