ту́па
прыслоўе, утворана ад прыметніка
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| ту́па |
тупе́й |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ту́па прысл
1. stumpf;
2. (боль, пачуцці) dumpf;
3. (пра чалавека) stúmpfsinnig
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ту́па ‘ марудна, павольна (пра рост)’ (шчуч., свісл., Сл. ПЗБ), ту́по ‘вельмі павольна (пра хадзьбу)’ (Клім.). Параўн. славац. tupo ‘абыякава’, ‘тужліва, сумна’, ‘нудна’. Паводле Махэка₂ (661), апошняе ўзыходзіць да прасл. *tǫpiti, самастойнага дзеяслова, не звязанага з прыметнікам *tǫpъ ‘тупы’, параўн. чэш. tupit ‘пазбавіць хуткасці’, польск. tępić ‘знішчаць, вынішчаць’; раней — ‘прыніжаць, дыскрэдытаваць’, што знаходзіць адпаведнікі ў тупі́ті ‘тупіць, вынішчаць’ (Вруб.), ст.-бел. тупети ‘слабець’, тупитися ‘тс’ (ГСБМ, дзе звязваецца з тупый ‘тупы’). Борысь (631) значэнне ‘нішчыць, пераследаваць’ выводзіць з больш ранняга ‘пазбаўляць вастрыні, рабіць тупым (напрыклад, рэжучыя прылады)’. Кралік (634) дзеяслоў «з духоўнай сферы» славац. tupiť ‘прыгнятаць, зневажаць’ выводзіць з ‘наступаць, прыціскаць’, адкуль otupný ‘аднастайны, нудны’. Сюды ж, відаць, тупава́ты (пра гліну) ‘гліна нязначнай вязкасці’ (Нар. словатв.), ‘глухаваты’: тупава́ты на ву́шы (луцэ., Сл. ПЗБ), тупова́ты ‘разумова абмежаваны, някемлівы’ (ТС), дзе прысутнічае сема ‘слабы, непаўнавартасны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тупа...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач. тупы (у 2, 3 і 8 знач.), напр.: тупавугольны, тупагаловы, тупаморды.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тупа...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па залачэнню слову тупы (у 2 знач.), напрыклад: тупавугольны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ту́по нареч., прям., перен. ту́па.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
dully
[ˈdʌli]
adv.
1) ту́па
2) невыра́зна; вя́ла, цьмя́на
3) ну́дна, су́мна, прыгне́чана; неціка́ва
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Тупе́ць ‘станавіцца тупым, неўспрымальным’ (ТСБМ), ст.-бел. тупети ‘слабець’: на блисканѧ з грому ѡko людское тупѣе (ГСБМ). Гл. тупа, тупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)