тармазное выпрамяненне

т. 15, с. 441

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

тармазны́

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. тармазны́ тармазна́я тармазно́е тармазны́я
Р. тармазно́га тармазно́й
тармазно́е		 тармазно́га тармазны́х
Д. тармазно́му тармазно́й тармазно́му тармазны́м
В. тармазны́ (неадуш.)
тармазно́га (адуш.)		 тармазну́ю тармазно́е тармазны́я (неадуш.)
тармазны́х (адуш.)
Т. тармазны́м тармазно́й
тармазно́ю		 тармазны́м тармазны́мі
М. тармазны́м тармазно́й тармазны́м тармазны́х

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

магні́тна-тармазны́

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. магні́тна-тармазны́ магні́тна-тармазна́я магні́тна-тармазно́е магні́тна-тармазны́я
Р. магні́тна-тармазно́га магні́тна-тармазно́й
магні́тна-тармазно́е		 магні́тна-тармазно́га магні́тна-тармазны́х
Д. магні́тна-тармазно́му магні́тна-тармазно́й магні́тна-тармазно́му магні́тна-тармазны́м
В. магні́тна-тармазны́ (неадуш.)
магні́тна-тармазно́га (адуш.)		 магні́тна-тармазну́ю магні́тна-тармазно́е магні́тна-тармазны́я (неадуш.)
магні́тна-тармазны́х (адуш.)
Т. магні́тна-тармазны́м магні́тна-тармазно́й
магні́тна-тармазно́ю		 магні́тна-тармазны́м магні́тна-тармазны́мі
М. магні́тна-тармазны́м магні́тна-тармазно́й магні́тна-тармазны́м магні́тна-тармазны́х

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

тармазны́, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да тормаза. Тармазны цэх. Тармазны вінт. // Які служыць тормазам, з’яўляецца тормазам. Тармазны башмак. // Які мае тормаз. Тармазное кола. Тармазны вагон. // Які абслугоўвае тормаз. Тармазны кандуктар.

2. Спец. Звязаны з тармажэннем (у 2 знач.). Тармазная рэакцыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГА́МА-ВЫПРАМЯНЕ́ННЕ

(γ-выпрамяненне),

караткахвалевае эл.-магн. выпрамяненне з даўжынёй хвалі, меншай за 2·10​-10 м. Узнікае пры распадзе радыеактыўных ядраў (гл. Радыеактыўнасць), тармажэнні хуткіх зараджаных часціц у рэчыве (гл. Тармазное выпрамяненне), сінхратронным выпрамяненні, а таксама пры анігіляцыі электронна-пазітронных пар і ў інш. ядз. рэакцыях. З прычыны кароткай даўжыні хвалі ў гама-выпрамяненні выразныя карпускулярныя ўласцівасці (гл. Комптана эфект, Фотаэфект), хвалевыя (дыфракцыя, інтэрферэнцыя) выражаны слаба.

Асн. характарыстыка гама-выпрамянення — энергія асобнага γ-кванта Eγ =hν, дзе h — Планка пастаянная, ν — частата выпрамянення. Пры пераходзе ядра атама з узбуджанага стану з энергіяй Ei у больш нізкі энергет. стан Ek выпрамяняецца γ-квант з энергіяй Eγ = Ei = Ek Eγ = Ei — Ek. У выніку гэтага гама-выпрамянення ядраў мае лінейчасты спектр. Натуральныя радыеактыўныя крыніцы даюць гама-выпрамяненню з энергіяй да некалькіх мегаэлектронвольтаў (МэВ), у ядз. рэакцыях атрымліваюцца γ-кванты з энергіяй да дзесяткаў Мэв, а пры тармазным выпрамяненні — да соцень Мэв і больш. Гама-выпрамяненне — адно з найбольш пранікальных выпрамяненняў (пранікальнасць залежыць ад энергіі γ-квантаў і шчыльнасці рэчыва).

Гама-выпрамяненне выкарыстоўваецца для выяўлення дэфектаў у вырабах і дэталях (гл. Дэфектаскапія), экспрэснага колькаснага вызначэння волава ў рудах, стэрылізацыі харч. прадуктаў, гаматэрапіі злаякасных пухлін і інш.

А.І.Болсун.

т. 5, с. 8

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)