сце́паць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
сце́паю |
сце́паем |
| 2-я ас. |
сце́паеш |
сце́паеце |
| 3-я ас. |
сце́пае |
сце́паюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
сце́паў |
сце́палі |
| ж. |
сце́пала |
| н. |
сце́пала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
сце́пай |
сце́пайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
сце́паючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сце́паць несов., разг. (обычно плечами) пожима́ть, дёргать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сце́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да сцепануць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцепану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак. (разм.).
Зрабіць рэзкі рух плячыма.
Пасажыр сцепануў плячом у адказ.
Ад нечаканасці яго сцепанула (безас.).
|| незак. сце́паць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сце́паць ’калаціць’ (ТС), ’паціскаць плячыма’ (Стан.), сцёпаць ’рухаць, варушыць’ (Сцяшк. Сл.), сцепану́ць ’упасці, шлёпнуць’ (Нар. Гом.), сцепану́ць ’тармаснуць’ (Янк. 3.), сцепену́ць ’калатнуць’, стыпыну́тэ ’тс’ (драг., Ск. нар. мовы), сцепену́цца, сцепну́цца ’калатнуцца’ (ТС). Да цепаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паце́пваць, -аю, -аеш, -ае; незак., чым.
Час ад часу злёгку сцепаць, рабіць сутаргавыя рухі (звычайна плячамі).
Зябка п. плячамі.
|| наз. паце́пванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паце́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., чым.
Час ад часу злёгку сцепаць, рабіць сутаргавыя рухі (звычайна плячамі). Шура настаўляе каўнер пінжака, зябка пацепвае плячамі. Навуменка. Але прыходзілася ляжаць і толькі пацепваць плячамі, каб трохі сагрэцца. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сцехану́цца ’здрыгануцца, скалануцца’ (Сцяшк. Сл., Нар. Гом.), сце́хацца ’пахудзець’ (Ян.), сцяхацца ’жахацца’ (Мілк.). Відаць, суадноснае сцепену́цца ’калатнуцца’ з дыялектнай заменай п > х, гл. сце́паць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паце́пваць ’час ад часу злёгку сцепаць, рабіць сутаргавыя рухі (звычайна плячамі)’ (ТСБМ), паце́пацца ’чухацца’ (пух., Сл. ПЗБ), це́пацца ’уздрыгваць’ (ТС), драг. тыпстэ́ ’настойліва трэсці’ (Лучыц-Федарэц). Да па- і ⁺цепці, цепаць, параўн. укр. ти́птися ’трэсціся (едучы на возе)’, тепти́, рус. тепти́ ’біць’, польск. tepać, н.-луж. śepaś, в.-луж. čepać, чэш. tepati ’біцца, стукаць, пульсаваць’, ’чаканіць’, славац. tepať, славен. tȇpsti ’біць, таўчы, удараць’, ’душыць адзін аднаго’, ’біць бізуном, дубцом’, серб.-харв. по̀тепати се ’пабіцца з кім-небудзь’, потѐпсти се ’тс’, ’паткнуцца’, ц.-слав. тети (тепу). Прасл. te(p)ti, tepǫ. Гукапераймальнае: аснова tap‑ маецца ў цюркскіх і ўграфінскіх мовах (з перастаноўкай зычных) у ст.-грэч. πατάξω ’біць, удараць’, ’разбіваць (войска)’ (Фасмер, 4, 44–45; Махэк₂, 640).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)