спако́й

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. спако́й
Р. спако́ю
Д. спако́ю
В. спако́й
Т. спако́ем
М. спако́і

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

спако́й, -ю, м.

1. Стан цішыні, адсутнасць трывогі, хваляванняў, шуму.

Хвораму дзіцяці патрэбен с.

Пакінуць каго-н. у спакоі (перастаць турбаваць).

2. Ураўнаважанасць, фізічнае і душэўнае заспакаенне.

Прыемны с. на душы.

Захоўваць с.

◊

Вечны спакой — смерць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спако́й, -ко́ю м.

1. в разн. знач. споко́йствие ср., поко́й;

пару́шыць с. но́чы — нару́шить споко́йствие (поко́й) но́чи;

парушэ́нне грама́дскага ~ко́ю — наруше́ние обще́ственного споко́йствия;

2. (физическое и душевное спокойствие) поко́й;

хво́раму патрэ́бен с. — больно́му необходи́м поко́й;

3. (уравновешенность, выдержка) споко́йствие ср., хладнокро́вие ср., невозмути́мость ж.;

4. физ. поко́й;

це́ла ў ста́не ~ко́ю — те́ло в состоя́нии поко́я;

◊ ве́чны с. — ве́чный поко́й;

не дава́ць ~ко́ю — не дава́ть поко́я;

не ве́даць (не знаць, не мець) ~ко́ю — не знать (не име́ть) поко́я;

даць с. — оста́вить в поко́е;

цішыня́ і с. — тишь да гладь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спако́й, ‑ю, м.

1. Адсутнасць шуму і руху; цішыня. Цішыня і спакой панавалі ў заснежаным лесе. В. Вольскі. Пасля рабочага дня, што заканчваўся звычайна ў гадзіну ночы, наступаў спакой. Шахавец. У перадвячэрнім спакоі рэзка вылучаецца маркотнае курлыканне жораваў. Крапіва. Вазы адскрыпелі ў нізіне І стаў аглушальны спакой. Панчанка. // Парадак; адсутнасць грамадскіх хваляванняў. Грамадскі спакой. // Лагода; мірнае жыццё. Вайна іх разлучыла, Разбіла іх спакой. Бялевіч. І елкі ў неба ўзнялі пікі, Абараняюць наш спакой. Астрэйка. Хто вам сказаў, што на зямлі зацішша, Што на зямлі пасля вайны спакой? Аўрамчык.

2. Ураўнаважанасць, фізічнае і душэўнае супакаенне. Нуда скончылася, уперадзе, зусім блізка была доўгачаканая мэта — канец усіх трывог і час прыемнага спакою. Мележ. // Поўны адпачынак, бяздзеянне. Хвораму, акрамя лекаў, патрэбен яшчэ і спакой. Чарнышэвіч.

•••

Вечны спакой — смерць.

Мёртвы спакой — абсалютная цішыня, нерухомасць.

На спакой — а) на заслужаны адпачынак, на пенсію па ўзросту (ісці, адпраўляцца і пад.); б) паміраць (пара, трэба і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спакой

т. 15, с. 96

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

спако́й м Rúhe f -, Stílle f -, Fríede(n) m -s (мір); Gelássenheit f - (ураўнаважанасць);

стан спако́ю Rúhezustand m -(e)s, Rúhelage f -;

вы́весці са ста́ну спако́ю aus der Rúhe bríngen*;

не ве́даць спако́ю kéine Rúhe háben;

не дава́ць спако́ю каму-н j-m (D) kéine Rúhe lássen*, j-n (A) nicht in Fríeden lássen*, j-m (D) die Hölle heiß máchen;

пакі́нуць у спако́і in Rúhe lássen*;

пайсці́ на спако́й in den Rúhestand géhen* [tréten*];

ве́чны спако́й die éwige Rúhe

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Спако́й ‘супакой, супакаенне’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., Федар. 4, Сл. ПЗБ), споко́й ‘тс’ (ТС), спако́йны ‘ціхі, мірны’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Ласт., Сл. ПЗБ), споко́йны ‘тс’ (ТС). Укр. спо́кій, польск. spokój, в.-луж. spokoj. Дэрыват з прыстаўкай с‑ ад прасл. *pokojь ‘мір, цішыня’ (Борысь, 569). *Pokojь звязаны з прасл. *počiti, параўн. рус. почи́ть ‘памерці’, почива́ть ‘спаць’, ст.-слав. почити ‘адпачыць’, славен. počíti і г. д. Гл. Фасмер, 3, 305; 347; Махэк₂, 468. Параўн. меркаванні Кохмана (Stosunki, 24), Віткоўскага (Słownik, 177) пра запазычанне з польскай, што патрабуе гістарычнай аргументацыі. Параўн. адпачынак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мі́р

‘адсутнасць варожасці, вайны; пагадненне; спакой, цішыня’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. мі́р
Р. мі́ру
Д. мі́ру
В. мі́р
Т. мі́рам
М. мі́ры

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

флегматы́зм, -у, м.

Незвычайны спакой, амаль поўная абыякавасць да ўсяго, вяласць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

супако́й, -ко́ю м., см. спако́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)