Смоле́нск г. Смале́нск, -ка м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВАСІЛЕ́ЎСКІ Іосіф Іосіфавіч

(8.12.1911, г. Данецк — 20.4.1994),

рускі паэт. Скончыў тэатр.-драм. курсы ў Мінску (1932). Працаваў акцёрам БДТ-2 (Віцебск), у тэатрах Расіі. З 1967 жыў у Мінску. Друкаваўся з 1931. Аўтар пейзажнай і любоўнай лірыкі. Пераклаў на рус. мову зб. паэзіі М.Хведаровіча «Кляновы сок» (1972), казку А.Якімовіча «Каваль-Вярнідуб» (1974). Выдаў зб. выбраных перакладаў з бел. паэзіі «Адвечнай песні галасы» (1980).

Тв.:

В добрый час. Смоленск, 1954;

Лирика. Смоленск, 1961;

Свершение. М., 1966;

Мой спутник солнце. Мн., 1971;

Река времени. Мн., 1989.

т. 4, с. 24

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

уезжа́ть несов. е́хаць; (выезжать) выязджа́ць; (отъезжать) ад’язджа́ць; (заезжать) заязджа́ць;

уезжа́ть в Смоле́нск е́хаць (выязджа́ць, ад’язджа́ць) у Смале́нск;

он уезжа́ет на ме́сяц из Ми́нска ён е́дзе (выязджа́е, ад’язджа́е) на ме́сяц з Мі́нска;

он уезжа́ет по́ездом ён е́дзе цягніко́м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВЕ́ЛІЖСКАЕ ПАЎСТАННЕ 1918,

антысавецкае сялянскае паўстанне ва ўмовах грамадзянскай вайны. Адбылося ў ліст. 1918 у Веліжскім пав. Віцебскай губ. (цяпер пераважна ў Смаленскай вобл., Расія). Узначальвалі Веліжскае паўстанне выхадцы з мясц. святароў (афіцэры А. і К.Жыгалавы) і мясц. сялян (браты Бараняты, І. і П.Нілёнкі і інш.). Выклікана ўвядзеннем хлебнай манаполіі, харчразвёрсткай. Паўстанцы таксама выступілі за аднаўленне Устаноўчага сходу. Акрамя сялян у паўстанні ўдзельнічалі святары, настаўнікі, гімназісты, стараверы, жыхары латышскіх вёсак Ільінскай вол. Пачалося 11 ліст. ў Баранаўскай і Усмынскай валасцях. 15 ліст. паўстанцы захапілі Веліж. Паводле звестак гісторыка А.Г.Хахлова, колькасць узбр. сялян складала 1 тыс. чал. Падаўлена Веліжскае паўстанне 23 ліст., але асобныя групы працягвалі супраціўленне да 1925.

Літ.:

Воспоминания участников борьбы за власть Советов в Смоленской губернии. Смоленск, 1957;

Почанин С.З. Историей обреченные. Мн., 1977;

Хохлов А.Г. Крах антисоветского бандитизма в Белоруссии в 1918—1925 гг. Мн., 1981.

Н.І.Стужынская.

т. 4, с. 67

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

за предлог

1. с вин. в разн. знач. за; (для указания на расстояние — ещё) в (чём);

вы́йсці за дзве́ры — вы́йти за дверь;

ад’е́хаць за раку́ — уе́хать за́ реку;

вы́несці за ду́жкі — вы́нести за ско́бки;

заткну́ць за по́яс — заткну́ть за по́яс;

се́сці за стол — сесть за стол;

се́сці за кні́гу — сесть за кни́гу;

прасядзе́ў далёка за по́ўнач — просиде́л далеко́ за́ полночь;

за со́рак кіламе́траў ад сяла́ — за со́рок киломе́тров (в сорока́ киломе́трах) от села́;

за гадзі́ну да ад’е́зду — за час до отъе́зда;

усё адбыло́ся за адну́ міну́ту — всё произошло́ за одну́ мину́ту;

рака́ за ле́та перасо́хла — река́ за ле́то пересо́хла;

зачапі́ўся за пень — зацепи́лся за пень;

узя́цца за спра́ву — взя́ться за де́ло;

ра́давацца за каго́е́будзь — ра́доваться за кого́-л.;

змага́цца за свабо́ду — боро́ться за свобо́ду;

бой за Смале́нск — бой за Смоле́нск;

плаці́ць за начле́г — плати́ть за ночле́г;

дзя́кую за падару́нак — благодарю́ за пода́рок;

хвалі́ць за насто́йлівасць — хвали́ть за насто́йчивость;

купі́ць за рубе́ль — купи́ть за рубль;

распіса́цца за бра́та — расписа́ться за бра́та;

усе́ за аднаго́, адзі́н за ўсіх — все за одного́, оди́н за всех;

выдава́ць сябе́ за вучо́нага — выдава́ть себя́ за учёного;

працава́ць за дваі́х — рабо́тать за двои́х;

вы́йсці за́муж за каго́е́будзь — вы́йти за́муж за кого́-л.;

2. с вин. (при обозначении сравнения, отличия) чаще всего переводится конструкциями с род. п. и без предлогов или же сравнительными оборотами с союзами чем, не́жели; (в конструкциях со знач. избирательности при формах сравнит. и превосх. ст. прил. — ещё) из, изо (кого, чего);

нічо́га няма́ даражэ́й за радзі́му — ничего́ нет доро́же, чем (не́жели) ро́дина;

бяле́й за снег — беле́е сне́га; беле́е, чем (не́жели) снег;

больш за со́рак чалаве́к — бо́лее сорока́ челове́к; бо́льше, чем со́рок челове́к;

ле́пшы за ўсіх — лу́чше всех; лу́чший, чем (не́жели) все; лу́чший из всех;

3. с вин. (при обозначении рода деятельности, профессии) чаще всего переводится конструкциями с твор. п. без предлогов;

наня́ўся за вартаўніка́ — на́нялся сто́рожем;

быць за правадніка́ — быть проводнико́м;

4. с вин. (для обозначения основания, причины) из-за (чего);

пасвары́ліся за глу́пства — поссо́рились из-за пустяка́;

5. с твор. за; (по ту сторону — ещё) позади́ (кого, чего); (при обозначении причины — ещё) из-за (кого, чего);

за рако́й — за реко́й;

за гаро́й — за горо́й;

дапазна́ сядзе́ць за рабо́тай — допоздна́ сиде́ть за рабо́той;

ісці́ за во́зам — идти́ за теле́гой;

адзі́н усле́д за другі́м — оди́н вслед за други́м;

год за го́дам — год за го́дом;

крок за кро́кам — шаг за ша́гом;

гу́тарка за гарба́тай — бесе́да за ча́ем;

глядзе́ць за са́дам — смотре́ть за са́дом;

за шу́мам нічо́га не чува́ць — из-за шу́ма ничего́ не слы́шно;

за дрэ́вамі ле́су не ба́чыць — из-за дере́вьев (за дере́вьями) ле́са не ви́деть;

перапра́ва застала́ся за на́мі — перепра́ва оста́лась за на́ми;

дом за ну́марам во́сем — дом за но́мером во́семь;

сло́ва за табо́й — сло́во за тобо́й;

яна́ за́мужам за інжыне́рам — она́ за́мужем за инжене́ром;

6. с твор. (при обозначении времени, эпохи) при (ком, чём);

за стары́м рэжы́мам — при ста́ром режи́ме;

за царо́м Гаро́хамшутл. при царе́ Горо́хе;

7. в знач. нареч. за;

пра гэ́та мо́жна мно́гае сказа́ць і за, і су́праць — об э́том мо́жно мно́гое сказа́ть и за, и про́тив;

8. в знач. сущ. за;

узва́жыць усе́ «за» і «су́праць» — взве́сить все «за» и «про́тив»

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)