Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАРУ́ЧЫЯ СЛА́НЦЫ,
карысны выкапень, асадкавыя карбанатна-гліністыя, крамяністыя або гліністыя горныя пароды, якія маюць гаручыя ўласцівасці. Маюць 10—50% па масе арган. рэчыва (керагену), да 7—10% вадароду, 30—80% лятучых кампанентаў, бітумы. Гараць куродымным полымем са спецыфічным бітумінозным пахам. Колер карычневы, карычнева-жоўты, шэры, аліўкава-шэры. Асн. мінер. кампаненты гаручых сланцаў — кварц, кальцыт, гліністыя мінералы, таксама палявыя шпаты, пірыт і інш. Пры сухой перагонцы гаручыя сланцы атрымліваюць смалу (сланцавае масла) — крыніцу хім. прадуктаў, гаручыя газы і падсмольныя воды. Выхад смол 5—50%. Макс. цеплата згарання 14,6—16,7 МДж/кг. Выкарыстоўваюцца як паліва, для вытв-сці быт. газу, у хім. прам-сці (сінт. дубільнікі, клей, лакі, масцікі і інш.). Агульныя патэнцыяльныя рэсурсы гаручых сланцаў у свеце ацэнены ў 450 трлн. т. На Беларусі вядомы ў адкладах верхняга дэвону Прыпяцкага прагіну, дзе ўтвараюць сланцавы басейн пл. каля 20 тыс. км² з прагнознымі рэсурсамі 8 млрд. т. Глыбіня залягання 50—600 м, магутнасць пласта 0,5—3 м. У межах басейна папярэдне разведана шахтавае поле Тураўскага радовішча. Гэтыя гаручыя сланцы патрабуюць пры выкарыстанні папярэдняй тэрмічнай перапрацоўкі, у выніку якой можна атрымаць вадкае і газападобнае паліва.
У.Я.Бардон.
т. 5, с. 73
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сла́нец
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
сла́нец |
сла́нцы |
| Р. |
сла́нцу |
сла́нцаў |
| Д. |
сла́нцу |
сла́нцам |
| В. |
сла́нец |
сла́нцы |
| Т. |
сла́нцам |
сла́нцамі |
| М. |
сла́нцы |
сла́нцах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бітуміно́зны спец. битумино́зный;
~ныя сла́нцы — битумино́зные сла́нцы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гару́чы горю́чий;
г. газ — горю́чий газ;
г. матэрыя́л — горю́чий материа́л;
◊ ~чыя сла́нцы — горю́чие сла́нцы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сла́нец, -нцу, мн. -нцы, -нцаў, м.
Горная парода, якая мае слаістую будову і можа расслойвацца на тонкія пласціны, слаі.
Гаручыя сланцы.
Гліністы с.
|| прым. сла́нцавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ме́дзісты, ‑ая, ‑ае.
Які ўтрымлівае медзь. Медзістыя сланцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бітуміно́зны, ‑ая, ‑ае.
Які ўтрымлівае ў сабе бітумы. Бітумінозныя пароды. Бітумінозныя сланцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сла́нец 1, ‑нцу, м.
Горная парода, якая мае слаістую будову, можа расслойвацца. Гліністы сланец. Гаручыя сланцы.
•••
Бітумінозныя сланцы — мінеральныя пароды, насычаныя бітумінознымі рэчывамі.
сла́нец 2, ‑нцу, м.
1. Лён або каноплі, што сцелюць для апрацоўкі.
2. Тое, што і сланік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)