сей мест., уст., м. гэ́ты (род. гэ́тага, дат. гэ́таму, вин. гэ́ты, гэ́тага, твор., предл. гэ́тым); ж. гэ́та (род., дат., предл. гэ́тай, вин. гэ́ту, твор. гэ́тай, гэ́таю); ср. гэ́та (род. гэ́тага, дат. гэ́таму, вин. гэ́та, твор., предл. гэ́тым); мн. гэ́тыя (род., предл. гэ́тых, дат. гэ́тым, вин. гэ́тыя, гэ́тых, твор. гэ́тымі);

◊

за сим уст. за тым;

от сих до сих шутл. адсю́ль дасю́ль;

сию́ мину́ту, сию́ секу́нду за́раз, за́раз жа;

до сей поры́ дагэ́туль, да гэ́тай пары́, да гэ́тага ча́су;

по сей день па гэ́ты дзень;

при сём препровожда́ется офиц. пры гэ́тым адпраўля́ецца (пасыла́ецца, накіро́ўваецца).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сей

Том: 31, старонка: 186.

img/31/31-186_1172_Сей.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Сей м. р. ‘гэты’ (Ян., Сцяшк. Сл.; брэсц., ЛА, 2; Хрэст. дыял., ТС), се́е н. р. ‘гэтае’ (Ян.), сёй у спалучэннях сёй-той, той‑сёй ‘некаторыя людзі’, сёе‑то́е, то́е‑сёе, то́е ды сёе ‘некаторым рэчы’ (ТСБМ), сё і то ‘тс’ (ТС). Ст.-бел. сеи, сее (Альтбаўэр). Укр. сей м. р., ся, ся́я ж. р., се, се́е н. р.; рус. сей, сия́, сие́, стараж.-рус. сь (сии), си (сиꙗ), се (сиѥ), ст.-польск. si, sie, ст.-чэш. sen, sie, se, серб.-харв. са̂ј, си м. р., са, сај ж. р., се, ся н. р., славен. sej, бант. сей, сия́, сие́, ст.-слав. сь, си, се. Прасл. *sь(je), *si(ja), *se узыходзяць да і.-е. *ḱis; параўн. літ. šis ‘гэты’, лат. šis, ст.-прус. schis, літ. šì‑tas ‘гэты’, лац. cis ‘па гэты бок’, citrā ‘па гэты бок, унутры, пад, без’, citrō ‘сюды’, гоц. himma ‘гэтаму’, hina ‘гэтага’, ст.-в.-ням. hiutu ‘сёння’ і г. д.; гл. Траўтман, 304; Вальдэ-Гофман, 1, 192 і наст.; Торп, 87; Фасмер, 3, 591 і наст.; ESSJ SG, 2, 618–623.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сей Жан Батыст

т. 14, с. 296

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

сие́ мест., см. сей.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сия́ мест.; см. сей.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абсе́яць, -се́ю, -се́еш, -се́е; -се́й; -се́яны; зак., што.

Правесці сяўбу, засеяць.

Абсеялі загоны адборным насеннем.

|| незак. абсява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

се́яць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. се́ю се́ем
2-я ас. се́еш се́еце
3-я ас. се́е се́юць
Прошлы час
м. се́яў се́ялі
ж. се́яла
н. се́яла
Загадны лад
2-я ас. се́й се́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час се́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

сырадэ́ля, ‑і, ж.

Аднагадовая кармавая расліна сямейства бабовых. Бацька век зжыў на гаспадарцы, а ён — вучыць: сырадэлю сей, буракі на полі садзі. Крапіва.

[Ісп. serradella.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

князь м. князь;

○ вялі́кі к. — вели́кий князь;

◊ сей у гразь — бу́дзеш князь — посл. сей в грязь — бу́дешь князь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)