Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
саю́з, -зу, (в названиях организаций) -за м., в разн. знач. сою́з;
вае́нны с. — вое́нный сою́з;
○ прафесіяна́льны с. — профессиона́льный сою́з
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
саю́з, ‑а і ‑у, м.
1.‑у. Цеснае аб’яднанне, сувязь дзвюх або некалькіх асоб, груп, таварыстваў, класаў. Саюз рабочых і сялян. □ Мы прывыклі гаварыць, што драматургія павінна быць у саюзе з літаратурай.Чорны.Настаўніца глядзела паверх галоў дзяцей і думала: якую яна дапусціла памылку і як цяпер устанавіць саюз між навічком і класам.Сіняўскі./ Пра шлюб. Сямейны саюз.
2.‑у. Пагадненне, аб’яднанне арганізацый, дзяржаў для сумесных дзеянняў. Ваенны саюз. Гандлёвы саюз.
3.‑у. Аб’яднанне ў адно цэлае некалькіх зямель, плямён і пад. з агульнай уладай. Саюз гарадоў. Саюз плямён.
4.‑а. Назва дзяржаў, грамадскіх арганізацый, таварыстваў, партый. Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. Прафесіянальны саюз. Саюз архітэктараў БССР. □ Прыехала.. [Паранька] ў вобласць і заяўляецца ў спажывецкі саюз. Да самага высокага начальніка.Ракітны.— Трэба ў раённы саюз паляўнічых пазваніць, — сказаў.. [старшыня].Якімовіч.
•••
Герой Савецкага Саюзагл. герой.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саю́зм.
1. (адзінства) Bund m -(e)s, Bünde, Bündnis n -ses, -se;
2. (дзяржаўнае аб’яднанне) Bund m; Unión f -, -en;
Саю́з Саве́цкіх Сацыялісты́чных Рэспу́блік (СССР) гіст. die Unión der Sozialístischen Sowjétrepubliken (UdSSR);
3. (дружалюбнае аб’яднанне) Bündnis n; Alliánz f -, -en (папаўненне);
абаро́нчы саю́з Vertéidigungsbündnis n;
вайско́вы саю́з Militä́rbündnis n;
валю́тны саю́з Währungsunion f;
мы́тны саю́з Zóllunion f, Zóllverband m, Zóllbund m;
заключы́ць саю́з ein Bündnis schlíeßen* [éingehen*];
саю́з дзяржа́ў Stáatenbund m;
Свяшчэ́нны саю́згіст. die Héilige Alliánz;
4. (арганізацыя, аб’яднанне) Veréinigung f -, -en; Verbánd m -(e)s, -bände, Veréin m -(e)s, -e;
прафесі́йны саю́з Gewérkschaftsverband m;
саю́з пісьме́ннікаў Schríftstellerverband m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Саю́з ’цеснае аб’яднанне, сувязь дзвюх або некалькіх асоб, груп, таварыстваў, класаў; пагадненне, аб’яднанне арганізацый, дзяржаў для сумесных дзеянняў; назва дзяржаў, грамадскіх арганізацый’ (ТСБМ). Новае запазычанне з рус.союз ’тс’, таксама як і іншых вытворных ад яго: саю́зны, саю́знік і г. д. (Крукоўскі, Уплыў, 42, Гіст. лекс., 239). Рус. слова з ц.-слав.съѭзъ; параўн. ст.-слав.съвѫзъ, съѫзъ ’прывязь, рамень, вузы’, ст.-рус.съвузъ ’сувязь, вузы’. Далей да вязаць, вузы; гл. Фасмер, 3, 731.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
саюз...,
Першая частка складаных слоў (назваў устаноў, арганізацый і пад.), якая адпавядае па значэнню словам «саюзны», «агульнасаюзны», напрыклад: саюздрук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)