саматы́чны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. саматы́чны саматы́чная саматы́чнае саматы́чныя
Р. саматы́чнага саматы́чнай
саматы́чнае		 саматы́чнага саматы́чных
Д. саматы́чнаму саматы́чнай саматы́чнаму саматы́чным
В. саматы́чны (неадуш.)
саматы́чнага (адуш.)		 саматы́чную саматы́чнае саматы́чныя (неадуш.)
саматы́чных (адуш.)
Т. саматы́чным саматы́чнай
саматы́чнаю		 саматы́чным саматы́чнымі
М. саматы́чным саматы́чнай саматы́чным саматы́чных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

саматы́чны биол., мед. сомати́ческий

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

саматы́чны, ‑ая, ‑ае.

Спец.

1. Які мае адносіны да сомы. Саматычныя клеткі.

2. Які мае адносіны да цела; цялесны. Саматычная мускулатура.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

саматы́чны

(гр. somatikos)

які мае адносіны да цела, цялесны;

с-ыя клеткі — усе клеткі жывёльнага або расліннага арганізма, за выключэннем палавых;

с-ая нервовая сістэма — частка нервовай сістэмы чалавека і жывёл, якая ўяўляе сабой сукупнасць чуллівых і рухальных нервовых валокнаў, што інервуюць шкілетныя мышцы, скуру, суставы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

сомати́ческий саматы́чны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

systemic [sɪsˈtemɪk] adj.

1. сістэматы́чны, які́ адно́сіцца да ўсяго́ аргані́зма

2. anat. саматы́чны; які́ ўздзейнічае фізіялагі́чна

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

systemic

[sɪˈstemɪk]

adj.

1) сыстэ́мны

2) Biol. даты́чны да ўсяго́ аргані́зму, саматы́чны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ГЕТЭРО́ЗІС

(ад грэч. heteroiōsis змена, ператварэнне),

«гібрыдная сіла »; паскарэнне росту, павелічэнне памераў, павышэнне жыццяўстойлівасці і пладавітасці гібрыдаў першага пакалення ў параўнанні з бацькоўскімі формамі раслін або жывёл. У другім і наступных пакаленнях гетэрозіс звычайна затухае. Тэрмін «гетэрозіс» прапанаваў Дж.Шэл у 1914. Існуюць тэорыі гетэрозісу: дамінавання, або звышдамінавання (гетэразігота пераважае гомазіготу), узаемадзеяння дамінантных спрыяльных генаў — генетычны (генны, храмасомны) баланс. Гетэрозіс шырока выкарыстоўваюць як прыём павышэння ўраджайнасці с.-г. раслін і прадукцыйнасці свойскіх жывёл, напр. у жывёлагадоўлі пры міжвідавых, міжпародных і ўнутрыпародных скрыжаваннях, у птушкагадоўлі — для атрымання бройлераў, у раслінаводстве — гібрыднага насення кукурузы, жыта, памідораў, цыбулі, гуркоў і інш.

Адрозніваюць гетэрозіс натуральны — перавагу гібрыда па якой-небудзь прыкмеце над лепшым з бацькоў і гетэрозіс гіпатэтычны — перавагу гібрыда над сярэдняй велічынёй, характэрнай для абодвух бацькоў. У раслін гетэрозіс падзяляюць на рэпрадукцыйны (найб. развіццё рэпрадукцыйных органаў, павышаная здольнасць да размнажэння, ураджайнасць і інш.), саматычны (магутнае развіццё вегетатыўных частак раслін) і адаптыўны (павышэнне прыстасаванасці гібрыдных асобін да ўмоў асяроддзя, іх канкурэнтаздольнасці ў барацьбе за існаванне).

т. 5, с. 210

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)