рыць, ры́ю, ры́еш, ры́е; ры́ты; незак., што.

1. Капаць, раскопваць рыхлае, сыпкае (лычом, рылам); капаючы, даставаць з зямлі, вырываць.

Свіння рые пожню.

Дзік рые бульбу.

2. Вымаючы зямлю, рабіць паглыбленне (пра жывёл).

Барсук рые нару.

|| зак. вы́рыць, -рыю, -рыеш, -рые; -рыты.

В. нару.

|| наз. рыццё, -я́, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

рыць несов. (рылом — о животных) рыть;

◊ р. но́сам — рыть но́сом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

рыць, рыю, рыеш, рые; незак., што.

1. Капаць, раскопваць што‑н. рыхлае, сыпкае (лычом, рылам). Кабан рые павольна і заложна, усё болей і болей углыбляючыся ў зямлю. Колас. // Капаючы, даставаць што‑н. з зямлі; вырываць. Рана ўстане [дзядзька], а дзік, вялікі, як капіца сена, ужо рые бульбу. Карпюк.

2. Вымаючы, выкідаючы зямлю, рабіць паглыбленне, яму (пра жывёл). [Віктар:] — Калі .. [барсукі] рыюць сабе норы, значыцца, яны маглі і нават павінны былі і тут прарыць. Маўр.

•••

Носам рыць (груб.) — выказваць сваю незадаволенасць кім‑, чым‑н., пагарду да каго‑, чаго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рыць gráben* vt; scháufeln vt (рыдлёўкай); schárren vt (лапамі); dúrchwühlen vt, úmwühlen vt (перарываць)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Рыць 1 ’капаць’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., ТС), ’рыць (рылам)’ (гродз., паст., астрав., вільн., Сл. ПЗБ; Гарэц.), ’падмываць бераг’ (лід., Сл. ПЗБ), ’капаць бульбу’ (ЛА 2, карта № 222), руск. рыть, укр. ри́ти, ст.-рус. рыти, польск. ryć, славац. ryť, чэш. rýti, в.-луж. ryć, н.-луж. ruś, серб.-харв. ри̏ти. Прасл. *ryti (Копечны, 314). І.‑е. корань *reu‑: *reue: *rŭ ’рыць’, ’ускопваць’ (Покарны, 1, 868). Роднаснае да літ. ráuti ’вырываць, палоць’, ’карчаваць’, ravė́ti ’палоць’, rutìs ’бульбяная яма’, склеп’, лат. raût ’рваць’, ’дзёргаць’, ’браць’, ст.-пруск. rawys ’роў’, лац. ruo ’абрушваюся’, ’вырываю’, ’зграбаю’. Далей звязана з рваць, роў, рыла (Фасмер, 3, 531–532; Чарных, 2, 131; Махэк₂, 528; Скок₃, 148). Анікін выступае супраць генетычнай роднасці *ryjǫ/*rъvǫ (Анікін, Этимология–1984, 31).

Рыць 2 ’нагаворваць’ (Янк. Мат.). Магчыма, скарочаная форма фразеалагізма яму рыць. Параўн. серб.-харв. ри̏ти ’вынюхваць’, ’сачыць’, ’шпіёніць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рыццё ср. рытьё; см. рыць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

каламбу́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак.

Гаварыць каламбуры.

|| зак. скаламбу́рыць, -ру, -рыш, -рыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

вы́рыць гл. рыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

шчэ́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак., што.

Скаліць, аскальваць.

Ш. зубы.

|| зак. ашчэ́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пу́дрыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; незак., каго-што.

Пакрываць пудрай.

П. твар.

П. нос.

|| зак. напу́дрыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны і папу́дрыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны.

|| наз. пу́дранне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)