ры́ла

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ры́ла ры́лы
Р. ры́ла ры́л
Д. ры́лу ры́лам
В. ры́ла ры́лы
Т. ры́лам ры́ламі
М. ры́ле ры́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ры́ла, -а, мн. -ы, рыл, н.

1. Выцягнутая пярэдняя частка галавы ў некаторых жывёл.

Свіное р.

2. Тое, што і твар (разм., лаянк.).

У яго не твар, а сапраўднае р.

3. Верхняя выцягнутая частка чаго-н.

Р. бутэлькі.

◊

Ні вуха ні рыла (не ведае, не разумее; разм., неадабр.) — зусім нічога не ведае.

|| памянш. ры́льца, -а, мн. -ы, -аў, н.

Р. ў пуху ў каго-н. (перан.: хто-н. ублытаны ў нячыстую справу; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ры́ла ср.

1. (у свиньи) ры́ло;

2. груб. (о лице) ры́ло, мурло́;

3. (у бутылки) го́рло, го́рлышко;

◊ ні ву́ха ні р. — ни у́ха ни ры́ла; ни бельме́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ры́ла, ‑а, н.

1. Выцягнутая пярэдняя частка галавы ў некаторых жывёл; лыч. Носам хмыкнула Хаўроння, Адвярнула рыла, Рада тым, што дзівака Лоўка абхітрыла. Дзеружынскі.

2. Верхняя або пярэдняя выцягнутая частка чаго‑н. З кішэні капота тырчала куртатае рыла бутэлькі. Асіпенка. Юрка пачуў, як зноў яму балюча ткнулі ў плечы рылам аўтамата, што тупым і цяжкім жалезным прутам. Пташнікаў. Кулямётчыкі павярнулі тупое рыла «максіма» на коннікаў. Хомчанка.

3. Груб. Твар чалавека. — У цябе ж не твар, а такое зладзейскае рыла, якога свет не бачыў! Чорны.

•••

Ні вуха ні рыла гл. вуха.

Суконнае рыла (уст.) — гандляр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рыла

т. 13, с. 497

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ры́ла н

1. (у жывёл) Schnáuze f -, -n, Maul n-(e)s, Mäuler; Rüssel m -s, -;

свіно́е ры́ла Schwéinrüssel m, Schwéinschnauze f;

2. груб Schnáuze f, Frésse f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Ры́ла ’лыч’ (ТСБМ; лудз., Сл. ПЗБ), ’твар чалавека’ (ТСБМ; пін., Сл. ПЗБ), ’пашча ў рыбы’ (ігн., Сл. ПЗБ), ’вузкі ўваход у рыбалоўную снасць (пух., Сл. ПЗБ), ’верхняя вузкая частка графіна, бутэлькі’ (барыс., Шат.), ры́ло ’рыла, морда’, ’горла бутэлькі’ (ТС, ПСл), руск. ры́ло ’морда’, ’пашча’, ’лыч’, укр. ри́ло, ст.-руск. рыло, польск. rydel ’рыдлёўка’, чэш. rydla ’разец’, славац. rydlo ’разец, лапата’, славен. rílo ’хобат’, серб.-харв. ри̏ло ’рыла’, ’губа’, балт. ри́ло ’рыла, морда’. Прасл. *rydlo (< *ru‑tlo‑m), звязанае з рыць, рваць, выяўляе значны паралелізм структуры з лац. rutrum ’лапатка’, лат. raûklis ’скрабок’ (ЭССЯ, Проспект, 76–77; Фасмер, 3, 528; Копечны, 313; БЕР, 6, 259–260).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ры́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. ры́е ры́юць
Прошлы час
м. ры́ў ры́лі
ж. ры́ла
н. ры́ла
Дзеепрыслоўе
цяп. час ры́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

прыбрысці́, -рыду́, -рыдзе́ш, -рыдзе́; -рыдзём, -рыдзяце́, -рыду́ць; -ры́ў, -рыла́, -ло́; -рыдзі; зак. (разм.).

Брыдучы, прыйсці куды-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

збрысці́, збрыду́, збрыдзе́ш, збрыдзе́; збрыдзём, збрыдзяце́, збрыду́ць; збрыў, -рыла́, -ло́; збрыдзі́; зак. (разм.).

Сысці куды-н., пакінуўшы сваё месца.

Цяля некуды збрыло.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)