ртуть хим. ртуць, род. рту́ці ж.;
грему́чая ртуть грыму́чая ртуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ртуть
Том: 30, старонка: 457.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
ртуць ж., хим. ртуть;
○ грыму́чая р. — грему́чая ртуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
срэ́бра ср., в разн. знач. серебро́;
○ жыво́е с. — уст. ртуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грыму́чы грему́чий;
○ г. газ — грему́чий газ;
~чая змяя́ — грему́чая змея́;
~чая ртуць — грему́чая ртуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грему́чий грыму́чы;
грему́чая змея́ грыму́чая змяя́;
грему́чая ртуть хим. грыму́чая ртуць;
грему́чий газ хим. грыму́чы газ;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Milvo volanti ungues resecare posse
Быць здатным каршуну на ляту абрэзаць кіпцюры.
Быть способным коршуну на лету обрезать когти.
бел. На хаду падноскі адарве. 3 ветру вяроўку саўе. І Бога ашукае, і ў чорта адхопіць. 3-пад бягучага каня адарве падковы.
рус. На ходу подмётки отрывать.
фр. Être capable de tout (Быть способным на всё).
англ. To have quicksilver in one’s veins (Иметь в венах ртуть).
нем. Die Knöpfe von den Hosen stehlen (Украсть пуговицы от брюк).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
разложе́ние
1. (на составные части) расклада́нне, -ння ср.;
разложе́ние о́киси рту́ти на ртуть и кислоро́д расклада́нне во́кісу рту́ці на ртуць і кісларо́д;
2. (гниение) гніе́нне, -ння ср.;
3. перен. разбэ́шчанне, -ння ср.; неоконч. разбэ́шчванне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ртуць ’хімічны элемент, вадкі цяжкі метал’ (ТСБМ), народная назва — жыво́е серабро́ (Ласт.). Рус., укр. ртуть, чэш. rtuť, славац. ortuť, польск. rtęć. Стараж.-рус. рътуть (Сразн., 3, 206) — разглядаецца як праславянскі дзеепрыметнік цяперашняга часу незалежнага стану *rьtǫtь (як могуть, словуть), звязаны з літ. rìsti, 1 ас. адз. л. ristù ’каціць, качаць’, лат. rist, 1 ас. адз. л. ritu ’каціць, каціцца’, а таксама літ. riēsti ’гнуць; скручваць; скурчваць; згортваць’, rietė́ti ’каціцца’, лат. riest ’адпадаць, аддзяляцца’, што ўзыходзяць, магчыма, да і.-е. *ret(h)‑ ’бегчы, каціцца’ (Фасмер, 3, 509; Чарных, 2, 124–125). Паводле больш ранняй версіі Міклашыча (285) якая, аднак, сутыкаецца з цяжкасцямі ў фанетычных адносінах, назва элемента паходзіць з араб. `utārid ’ртуць’ пры пасрэдніцтве тур. utaryd ’тс’. Першапачаткова араб. `utārid — назва планеты Меркурый, якая перайшла на хімічны элемент дзякуючы яго “лятучасці”, рухомасці. Параўн. франц. mercure, іт., ісп. mercurio, англ. mercury ’ртуць’. Назва планеты — паводле імені старажытнага рымскага бога гандлю і абаронцы вандроўнікаў Меркурыя — Mercurius (Чарных, 2, 124–125).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разлага́ться
1. расклада́цца;
о́кись рту́ти разлага́ется на ртуть и кислоро́д во́кіс рту́ці расклада́ецца на ртуць і кісларо́д;
2. (гнить), гні́сці гніць;
труп разлага́ется труп гніе́;
3. перен. (дезорганизоваться) разбэ́шчвацца; см. разложи́тьсяII;
4. страд. расклада́цца; разбэ́шчвацца; см. разлага́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)