пу́говица ж. гу́зік, -ка м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пуговица
Том: 29, старонка: 341.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
гу́зік м.
1. пу́говица ж.;
2. уменьш. ши́шечка ж., желвачо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
руба́шечный кашу́льны, на кашу́лі, ад кашу́лі;
руба́шечная пу́говица кашу́льны гу́зік, гу́зік ад кашу́лі;
руба́шечная ткань кашу́льная ткані́на, ткані́на на кашу́лі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
целяпа́цца несов., разг., в разн. знач. болта́ться;
гу́зік ~па́ўся на адно́й ні́тачцы — пу́говица болта́лась на одно́й ни́точке;
суке́нка ~па́лася на ёй — пла́тье болта́лось на ней
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пу́гавіца ’гузік’ (Бяльк.). Магчыма, захаваны на ўсходзе Беларусі архаізм, што ўзыходзіць да прасл. *pǫgy ’круглы прадмет, гузік’, параўн. укр. пу́говиця, рус. пу́говица, польск. pągwica ’круглы гузік (срэбны, касцяны ці са скуры); пампон; адростак на шыі казы; гузак’, што звязваюць з лат. puõga, puogs ’гузік’ (на думку некаторых, запазычаным са ст.-рус. пугы, пугъвь — гл. Каруліс, 2, 73), ст.-інд. puñjas ’камяк, маса, кучка’ і інш. (Фасмер, 3, 400). Мяркуюць, што прыметнік *pǫgъ ’круглы’ захаваўся ва ўкр. пу́головок ’апалонік’ (ад *пуго‑головий, літаральна ’круглагаловы’, гл. ЕСУМ, 4, 626; Банькоўскі, 2, 521). Параўн. пуга 3 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Напу́ганы ’празмерна адзеты’, напугацца ’празмерна надзець на сябе, начапляць лішняга’, ’надзьмуцца, натапырыцца’, ’абкружыцца імглістым кругам (пра месяц)’ (ТС). Можа разглядацца разам з напугацца ’нажлукціцца, напіцца’ (Нас., Янк., Сцяц.; стаўбц., Нар. сл.; жлоб., Нар. словатв.; Сцяшк.), ’напіцца чаго-небудзь настолькі, каб нельга было самому ўстаць з месца’ (Шпіл.), ’нажэрціся’ (Янк. 1, Клім., Мат. Гом.), што да пу́гаць ’сёрбаць, хлябтаць’ (гл.), гукапераймальнага паходжання; значэнне ’празмерна надзець на сябе’ праз стадыю ’стаць тоўстым (ад піцця, яды)’. Аднак не выключана, што гэта значэнне развілося на іншай базе, параўн. напу́галаса, бы пугич (ТС), што звязваецца з вобразам птушкі, якая натапырвае пер’е, надзімаецца пры пагрозе; тады хутчэй Да *Pǫ§y ’патаўшчэнне’, параўн. рус. пуговина ’узвышэнне, горб’, пуговица ’гузік’, літ. pugulis ’уздутае ўзвышэнне’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адско́чыць сов.
1. отскочи́ть; отпры́гнуть;
2. (отделиться, отломиться, оторваться) отскочи́ть;
гу́зік ~чыў — пу́говица отскочи́ла;
3. разг. (быстро вырасти) отрасти́;
ата́ва за ты́дзень ~чыла сантыме́траў на дзе́сяць — ота́ва за неде́лю отросла́ сантиме́тров на де́сять;
◊ недалёка а. — (ад каго ў чым) недалеко́ уйти́ (от кого в чём)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́рвацца сов.
1. прям., перен. вы́рваться;
в. з рук — вы́рваться из рук;
в. з-пад прыгнёту — вы́рваться из-под гнёта;
2. (стремительно выйти наружу) вы́рваться;
по́лымя ~валася з ко́міна — пла́мя вы́рвалось из трубы́;
стогн ~ваўся з грудзе́й — стон вы́рвался из груди́;
3. (отделиться) вы́рваться, оторва́ться; (выскользнуть, выпасть) вы́дернуться;
гу́зік ~ваўся — пу́говица вы́рвалась (оторвала́сь);
цвік ~ваўся — гвоздь вы́дернулся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адарва́цца сов., в разн. знач. оторва́ться; (порваться в результате резкого движения — ещё) оборва́ться;
у паліто́ ~ва́ўся гу́зік — у пальто́ оторвала́сь пу́говица;
фіра́нка ~ва́лася — занаве́ска оторвала́сь (оборвала́сь);
самалёт ~ва́ўся ад зямлі́ — самолёт оторва́лся от земли́;
ад кні́гі не́льга а. — от кни́ги нельзя́ оторва́ться;
а. ад наро́да — оторва́ться от наро́да;
а. ад праці́ўніка — воен. оторва́ться от проти́вника;
◊ сэ́рца ~ва́лася — се́рдце оборвало́сь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)