прыме́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
прыме́ю |
прыме́ем |
| 2-я ас. |
прыме́еш |
прыме́еце |
| 3-я ас. |
прыме́е |
прыме́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
прыме́ў |
прыме́лі |
| ж. |
прыме́ла |
| н. |
прыме́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
прыме́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прыме́ць: каб прыме́ў е́сли бы мог
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыме́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. У выразе: каб прымеў — калі б мог. Цяпер жа гэты лес быў такі мілы і жаданы, што каб прымеў, то абняў бы яго і цалаваў. Колас. Малецкая ўсёй сваёй істотай ненавідзела такіх бацькоў, каб прымела, дык немаведама што ім зрабіла. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыме́ць ’магчы, змагчы; мець сілу, магчымасць’; каб прыме́ў ’калі б мог’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Некр., Янк. 2, Янк. БП, Жд.; слонім., Жыв. НС), прыйме́ць ’магчы’ (ТС), приме́тсь ’папасці ў рукі’ (Шпіл.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад мець (гл.). Рус. бранск. приме́ть ’магчы’, укр. примі́ти ’тс’, пре́міч ’сіла, найбольшая моц’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыме́ціць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
прыме́чу |
прыме́цім |
| 2-я ас. |
прыме́ціш |
прыме́ціце |
| 3-я ас. |
прыме́ціць |
прыме́цяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
прыме́ціў |
прыме́цілі |
| ж. |
прыме́ціла |
| н. |
прыме́ціла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
прыме́ць |
прыме́цьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
прыме́ціўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
◎ Перарыме́ць (пірарымёць) ’спыніць хваляванне, заспакоіцца’ (Варл.). Да пера- (гл.) і прымець, якое з’яўляецца балтызмам. Параўн. літ. rimti ’сціхаць, пераставаць, заспакойвацца·.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
магчы, прымець □ мець магчымасць, быць у сілах
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Пры́мен ’сені, сенцы’, пры́мян, пры́мець, прымно́ ’тс’ (Шн. 3; ваўк., Федар. 7; Сцяшк.; маст., іўеў., гродз., Сл. ПЗБ; Сл. Брэс., Скарбы; гродз., ЛА, 4), пры́мень ’павець’ (Сл. Брэс.), пры́мецё ’свіран’ (лях., Сл. ПЗБ), пруме́няц ’памяшканне, прыбудаванае да хаты, у якім захоўваецца збожжа, мука, апрацаваны лён’ (лях., Янк. Мат.). Вядома ўжо ў ст.-бел.: прыменъ ’сенцы ў лазні або ў свірне; прыбудова’ (1522, Булыка, Запазыч., 263; Ст.-бел. лексікон). Запазычана з літ. priemenė̃ ’пярэдні пакой, прыхожая’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 38). Параўн. пры́вен (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)