пре́жде
1. нареч. (когда-то) не́калі; калі́сьці, калі́сь; (раньше) ране́й;
2. нареч. (сначала) спача́тку; (сперва) спярша́, перш;
3. предлог, уст. (до чего) да (чаго); (перед чем) пе́рад (чым);
пре́жде о́тпуска да адпачы́нку, пе́рад адпачы́нкам;
4. предлог (раньше) ране́й, перш;
пришёл пре́жде всех прыйшо́ў ране́й (перш) за ўсіх;
◊
пре́жде всего́ перш за ўсё, перш-на́перш;
пре́жде чем союз ране́й як (чым), перш як (чым);
пре́жде вре́мени ране́й ча́су.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прежде
Том: 28, старонка: 36.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
перш I нареч. пре́жде, сперва́, снача́ла, ра́ньше;
◊ перш-на́перш — пре́жде всего́, пе́рво-на́перво;
перш за ўсё — пре́жде всего́;
перш як (чым)... — пре́жде чем...
перш II (род. пе́рша) сущ., м., спорт. перш
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наўпе́рад нареч., обл. снача́ла, пре́жде всего́;
н. трэ́ба падве́зці матэрыя́л — снача́ла (пре́жде всего́) ну́жно подвезти́ материа́л
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
найпе́рш нареч., разг. пре́жде всего́, в пе́рвую о́чередь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калі́сьці нареч. когда́-то; пре́жде; (в далёком прошлом — ещё) не́когда;
к. яны́ ча́ста сустрака́ліся — когда́-то (пре́жде, не́когда) они́ ча́сто встреча́лись
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
на́перво нареч., прост. спача́тку, спярша́; (прежде всего) перш за ўсё;
◊
пе́рво-на́перво перш-на́перш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Прэж ’спачатку’ (Нас.). Укр. преж ’раней, перад’, рус. дыял. преж ’раней, калісь’. Не зусім ясна. Відаць, кантамінаваная форма перад (гл.) і ц.-слав. прежде (вышэйшая ступень ад прѣдт* ’раней’, параўн. стараж.-рус. предняя слава (Слова аб палку Ігравым), ’былая слава’ (Грыгаран, Этнолингвистика текста, 2, 61).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ране́й нареч. сравнит. ст.
1. ра́ньше;
2. (когда-то) ра́ньше, пре́жде;
3. сперва́, снача́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пярэ́ж (пере́жъ) ’раней’, пярэ́жні (пере́жній) ’ранейшы, былы; пярэдні’ (Нас.), ст.-бел. перѣже (XIII ст., Карскі, 1, 248), переже ’раней, спачатку’ (Ст.-бел. лексікон), укр. періже, рус. прежде ’тс’ (з ц.-слав. прѣжде), ст.-слав. прѣжде. Ступень параўнання ад перад (гл.), першапачаткова *perdje (< perdъ), параўн. укр. передше ’тс’. Гл. Міклашыч, 241; Праабражэнскі, 2, 40; Фасмер, 3, 357; ЕСУМ, 4, 340.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)