пра́ца, -ы, ж.

1. Чалавечая дзейнасць, накіраваная на стварэнне пры дапамозе прылад вытворчасці матэрыяльных і духоўных каштоўнасцей, неабходных для жыцця людзей.

Фізічная п.

Разумовая п.

Людзі працы (працоўныя; высок.). Падзел працы.

Прылады працы.

2. Работа, занятак.

Цяжкая сялянская п.

Аплаціць за працу.

3. мн. -ы, прац. Вынік разумовай дзейнасці, твор.

Навуковая п.

Спіс друкаваных прац.

4. Тое, што і работа (у 3 знач.).

Хадзіць на працу.

|| прым. працо́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Працоўная кніжка (дакумент аб працоўным стажы).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пра́ца ж.

1. труд м., рабо́та;

фізі́чная і разумо́вая п. — физи́ческий и у́мственный труд; физи́ческая и у́мственная рабо́та;

тво́рчая п. — тво́рческий труд; тво́рческая рабо́та;

вольнанаёмная п. — вольнонаёмный труд;

2. (целесообразная и общественно полезная деятельность) труд м.;

грама́дска неабхо́дная п. — обще́ственно необходи́мый труд;

падзе́л ~цы — разделе́ние труда́;

лю́дзі ~цы — лю́ди труда́;

гімн ~цы — гимн труду́;

умо́вы ~цы — усло́вия труда́;

3. (служба) рабо́та;

ме́сца ~цы — ме́сто рабо́ты;

зво́льніць з ~цы — уво́лить с рабо́ты;

4. (научное произведение) рабо́та, труд м.;

у яго́ шмат друкава́ных ~ц — у него́ мно́го печа́тных рабо́т (трудо́в);

надрукава́ць ~цу — напеча́тать рабо́ту (труд);

5. только мн. (научный журнал, сборник) труды́;

~цы інстыту́та — труды́ институ́та;

○ інспе́кцыя ~цы — инспе́кция труда́;

бі́ржа ~цы — би́ржа труда́;

◊ сізі́фава п. — сизи́фов труд

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пра́ца, ‑ы, ж.

1. Працэс уздзеяння чалавека на прыроду; чалавечая дзейнасць, накіраваная на стварэнне матэрыяльных і культурных каштоўнасцей. Фізічная праца. Наёмная праца. Прадукцыйнасць працы. Прылады працы. □ Мірная праца і радасць шчаслівага сямейнага жыцця — вось яе светлы сённяшні дзень. Брыль.

2. Работа, якая патрабуе затраты фізічнай ці разумовай энергіі. Гануля была ў бацькоў адной дачкою і, яшчэ будучы дзіцём, дапамагала маці ў цяжкай сялянскай працы. Гурскі.

3. Вынік творчай, разумовай дзейнасці; твор. Друкаваная праца. Матэматычная праца. Лінгвістычная праца. // толькі мн. (пра́цы, прац). Назва навуковых часопісаў, зборнікаў. Працы Інстытута Мовазнаўства Акадэміі навук БССР.

4. Тое, што і работа (у 4 знач.). Хадзіць на працу.

•••

Біржа працы гл. біржа.

Герой Сацыялістычнай Працы гл. герой.

Інспекцыя працы гл. інспекцыя.

Сізіфава праца — цяжкая да знясілення марная праца (ад імя міфічнага цара Сізіфа, прыгаворанага багамі вечна каціць на гару камень, які, дасягнуўшы вяршыні, падаў назад).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пра́ца ж

1. (дзейнасць чалавека) Tätigkeit f -, -en;

грама́дская пра́ц öffentliche [geséllschaftliche] Tätigkeit;

2. (служба, работа) Árbeit f -, -en;

жыць сваёй пра́цай von séiner (Hände) Árbeit lében;

разумо́вая пра́ца géistige Árbeit [Tätigkeit], Kópfarbeit f -;

фізі́чная пра́ца phýsische [körperliche] Árbeit;

рабо́тнікі разумо́вай і фізі́чнай пра́цы die manu¦éll und géistig Scháffenden;

пра́ц до́ма Héimarbeit f -, -en;

пато́чная пра́ц Flíeßarbeit f;

навуко́ва-дасле́дчая пра́ца wíssenschaftliche Fórschungsarbeit;

пісьмо́вая пра́ца schríftliche Árbeit;

пазакла́сная пра́ца áußerunterrichtliche Arbeit;

пазашко́льная пра́ца áußerschulische Árbeit;

падзённая пра́ца Tágelöhnerarbeit f;

чо́рная пра́ца úngelernte Árbeit;

пра́ца паво́дле кантра́кту Árbeit laut [nach] Vertrág;

пра́ца па на́йму Verdíngung als Lóhnarbeiter;

у су́вязі з перахо́дам на і́ншую пра́цу… mit ánderen Aufgaben betráut…;

узя́цца за пра́цу sich an die Árbeit máchen;

паступі́ць куды-н на пра́цу éingestellt wérden, éine Árbeit ántreten*;

спыні́ць пра́цу die Árbeit éinstellen [níederlegen];

вы́зваліць ад пра́цы von der Árbeit fréistellen;

3. (вынік разумовай працы, твор) Werk n -(e)s, -e, Ábhandlung f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

праца

Том: 27, старонка: 484.

27-484_2162_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B0.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Пра́ца ’працэс уздзеяння чалавека на прыроду, чалавечая дзейнасць’, ’работа’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Гарэц., Мік., Шпіл., Мядз., Сл. ПЗБ, ТС). Ст.-бел. праца, працовати і інш. вытворныя ад назоўніка адзначаюцца ў канцы XVI ст. (Булыка, Запазыч., 257), укр. пра́ця, рус. дыял. пра́ца ’тс’. Запазычанне праз польск. praca пры ст.-польск. proca з чэш. práce (Карскі, Белорусы, 156; Фасмер, 3, 355; Цвяткоў, Запіскі, 1, 74; Кюнэ, Poln., 89). Прасл. дыял. *portja ўзнаўляецца пры параўнанні з серб.-харв. пра̏тити ’суправаджаць’, славен. prátiti ’тс’, prátiti se ’збірацца ў дарогу’ (Міклашыч, 261; Брукнер, 434). Трубачоў (Фасмер, 3, 356) параўноўвае *portja яшчэ з серб.-харв. пра̏тити ’пасылаць’ і балг. пра́тя ’паслаць’ і канстатуе семантычную эвалюцыю ’пасылаць’ > ’праца, справа’, якая прадстаўлена таксама ў серб.-харв. по̏сао ’справа, праца’ < *posъlъ; параўн. прасл. *posъlati (гл. паслаць). Аб апошняй групе дзеясловаў гл. яшчэ Куркіна, Этимология–1975, 19 і наст. Іншыя параўнанні (напр., Голуб-Копечны, 290) з грэч. πράσσω, πράττω ’раблю’ лічацца непрымальнымі (гл. Фасмер, 3, 355). Таксама з польск. pracować бел. працаваць. Гл. таксама Шустар-Шэўц, 2, 1157–1159; ЕСУМ, 4, 557; SEK, 4, 113–114. Інакш і непераканаўча Банькоўскі, 2, 757 (з с.-в.-ням. — суч. бавар. pratze ’лапа, нага (хворая)’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

праца, работа; мазоль, пот (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

пад’ярэ́мны, -ая, -ае.

Паднявольны, прымусовы.

Пад’ярэмная праца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

агульнакары́сны, -ая, -ае.

Карысны для ўсіх.

Агульнакарысная праца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

сізі́фаў,

У выразе: сізіфава праца — бясконцая і марная праца (ад імя міфічнага цара Сізіфа, прыгаворанага за абразу багоў каціць на гару камень, які, дасягнуўшы вяршыні, скочваўся назад).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)