Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прастамо́ўе, -я, н.
Словы і граматычныя формы, уласцівыя вуснай народнай мове, якія выкарыстоўваюцца ў літаратурнай мове як стылістычны сродак для надання мове грубаватага зніжанага адцення.
|| прым.прастамо́ўны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прастамо́ўеср., лингв. просторе́чие
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прастамо́ўе, ‑я, н.
1. Простая, размоўная мова (у адрозненне ад кніжнай, літаратурнай як больш дакладнай, правільнай).
2. Словы і граматычныя формы, уласцівыя вуснай народнай мове, якія выкарыстоўваюцца ў літаратурнай мове як стылістычны сродак для надання мове жартаўлівага, іранічнага, грубаватата і пад. адцення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прастамо́ўен. vulgäre [vʊl-] Úmgangssprache
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
латы́нь, -і, ж.
Лацінская мова.
○
Вульгарная латынь — народная латынь, лацінскае прастамоўе (у адрозненне ад літаратурнай класічнай латыні).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
просторе́чиелингв.прастамо́ўе, -мо́ўя ср.; (о языке — ещё) про́стая мо́ва;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Садану́ць ’з размаху ўсадзіць (што-небудзь востраву, ’моцна ўдарыць’ (ТСБМ), ’стукнуць’ (Мат. Гом., Янк.), ’раптоўна выпасці ў вялікай колькасці (пра ападкі)’ (Сл. ПЗБ). Рус. прастамоўесадану́ць, укр.садну́ць ’тс’. Дзеяслоў аднакратнага дзеяння з суф. ‑ну‑ ад садзіць. Прастамоўная форма з устаўным ‑а‑ па тыпу рус.копану́ть, мазану́ть пры літар.копнуть, мазнуть і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ахіне́я ’бязглуздзіца, выдумка’, укр.ахінея, рус.ахинея. Звычайна лічыцца т. зв. семінарысцкім словам, узнікшым на базе спалучэнняў тыпу «афинейские плетения», «ахинейская премудрость» сумбурная, цяжкая для зразумення прамова’ ад грэч.ἀθηνατος ’афінскі’ (з Афін), гл. Фасмер, 1, 97; Рудніцкі, 1, 43; паводле Шанскага, 1, А, 180, беларускае і ўкраінскае словы з рус.ахинея. Згодна з Вінаградавым (РР, н. с., 3 (1928), 28–46), ад хинить ’лаяць, ганьбіць’, хинь ’бязглуздзіца, глупства’ з адлюстраваннем на пісьме акання, што сведчыць пра паўднёварускае паходжанне слова (аднак пры гэтым не ўлічваецца, што зыходныя словы вядомы пераважна на паўночнай тэрыторыі). Па семантыцы бліжэй да царкоўнаславянскага (серб.) хынити ’хлусіць’, серб.-харв.хи́нити ’прытварыцца, быць няшчырым, хлусіць’, якія фанетычна адпавядаюць польск.chynąć, бел.хі́нуць ’сагнуць’, параўн. прастамоўезагнуць, загібаць, ’выдумляць, гаварыць бязглуздзіцу’, а таксама мсцісл.пускаць хі́нню ’марнатравіць’ (Юрч. Фраз. 2).