Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
по́люс, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Адзін з двух пунктаў перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй, а таксама мясцовасць вакол гэтых пунктаў.
Паўночны п.
2. Адзін з двух супрацьлеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (спец.).
Дадатны, адмоўны п.
3.перан. Што-н. зусім супрацьлеглае чаму-н. іншаму (кніжн.).
Гэтыя характары — два полюсы.
○
Полюсы свету (спец.) — пункты перасячэння нябеснай сферы т.зв. воссю свету, вакол якой адбываецца сутачнае вярчэнне гэтай сферы.
Паўночны і Паўднёвы полюсы свету.
Полюсы холаду (спец.) — вобласці найбольш нізкіх зімовых тэмператур на зямной паверхні.
Магнітныя полюсы Зямлі (спец.) — пункты на зямной паверхні, у якіх магнітная стрэлка з гарызантальнай воссю вярчэння прымае вертыкальнае становішча.
|| прым.по́люсны, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. ток.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́люсв разн. знач.по́люс, -са м.;
по́люс ми́раастр.по́люс све́ту;
по́люс хо́лодаметеор.по́люс хо́ладу;
положи́тельный по́люсфиз. дада́тны по́люс;
отрица́тельный по́люсфиз. адмо́ўны по́люс;
магни́тный по́люсфиз. магні́тны по́люс;
Се́верный по́люс Паўно́чны по́люс;
Ю́жный по́люс Паўднёвы по́люс;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́люсм., в разн. знач.по́люс;
○ Паўно́чны п. — Се́верный по́люс;
Паўднёвы п. — Ю́жный по́люс;
магні́тны п. — физ. магни́тный по́люс;
п. све́ту — астр.по́люс ми́ра;
дада́тны (адмо́ўны) п. — физ. положи́тельный (отрица́тельный) по́люс;
п. хо́ладу — по́люс хо́лода
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́люс, ‑а, м.
1. Пункт перасячэння з зямной паверхняй уяўнай восі вярчэння Зямлі. Паўночны полюс.// Мясцовасць вакол гэтага пункта. Яшчэ тыдні за два да ад’езду Толева маці пачала збіраць і старанна ўпакоўваць чамаданы, быццам яны адпраўляліся на які Паўночны полюс.Даніленка.
2.Спец. Адзін з двух супрацьлеглых канцоў электрычнага ланцуга. Дадатны полюс.// Адзін з двух супрацьлеглых канцоў магніта або электрамагніта.
3.перан.; звычайнамн. (по́люсы, ‑саў). Што‑н. зусім супрацьлеглае чаму‑н. Міжволі прыгадаўся Іван Леўкін. Дзве славутасці — Леўкін і Задруцкі. Розныя людзі. Розныя душэўныя полюсы.Дадзіёмаў.
•••
Магнітны полюс — пункт зямнога шара, дзе магнітная стрэлка прымае вертыкальнае становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́люсм
1.геагр Pol m -(e)s, -e;
Паўно́чны по́люс Nórdpol m;
Паўднёвы по́люс Südpol m;
3.фіз Pol m;
адмо́ўны по́люс Mínuspol m, negatíver [-vər] Pol;
дада́тны по́люс Plúspol m, positíver [-vər] Pol;
гэ́та два по́люсы́ das sind zwei Póle
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
по́люс
(лац. polus, ад гр. polos = вось)
1) пункт перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй (напр. паўночны п паўднёвы п.);
2) адзін з двух процілеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (напр. дадатны п., адмоўны п.);
3) месца найбольшага праяўлення чаго-н. (напр. п. холаду );
4) перан. што-н. зусім процілеглае іншаму.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
По́люс ’пункт перасячэння з паверхняй уяўнай восі вярчэння Зямлі’ (ТСБМ). З лац.polus ’тс’ < грэч.πόλος ’паваротны пункт, вось вярчэння’, ужо ў Арыстоцеля — πόλος αρκτικος і πόλος ανταρκτικος (Ванякова, Зб. Слаўскаму, 220). Увёў ва ўжытак усходніх славян Ілля Капіевіч (Сацута, PC, 1997, 11. 88).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́люс
(лац. polus, ад гр. polos = вось)
1) адзін з двух пунктаў перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй (напр. паўночны п., паўднёвы п.);
2) адзін з двух процілеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (напр. дадатны п., адмоўны п.);
3) перан. што-н. зусім процілеглае іншаму (напр. гэтыя характары — два полюсы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)