по́лымя, -я, н.
Агонь, які ўзнімаецца над тым, што гарыць.
Языкі полымя.
П. партызанскай барацьбы (перан., высок.: уздым.).
|| прым. по́лымны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
по́лымя уст., обл. по́лымя, -мя ср.;
◊
из огня́ да в по́лымя погов. з агню́ ды ў по́лымя ( у пры́сак); з гару́чага ды ў балю́чае; з пе́кла ды ў аго́нь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
по́лымя ср., прям., перен. пла́мя;
○ з агню́ ды ў п. — погов. из огня́ да в по́лымя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
по́лымя, ‑я, н.
1. Агонь, які ўзнімаецца над тым, што гарыць. А ў полі пастухі палілі бульбоўнік і пырнік і, калі асядала магутнае, шыпучае полымя, пяклі ў прыску бульбу. Брыль. Агонь рос, шырыўся. Полымя.. лізала сцены, столь. М. Ткачоў. // Пра тое, што нагадвае такі агонь. Дзяўчаты з усмешкай Дарылі букеты. І вось загарэлася Полымя кветак. Танк. Бярозы на могілках стаялі ў жоўтым полымі. Шамякін.
2. перан. Запал, уздым. Вакол шугала полымя партызанскай помсты, разгаралася барацьба не на жыццё, а на смерць супраць лютага ворага. Дзюбайла.
•••
З агню ды ў полымя гл. агонь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́лымя н Flámme f -, -n;
успы́хнуць по́лымем áuflodern vi (s);
◊ (тра́піць) з агню́ ды ў по́лымя aus dem Régen in die Tráufe kómmen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
По́лымя ’агонь, які ўзнімаецца над тым, што гарыць’ (ТСБМ), по́лымʼе, по́ломʼе ’тс’ (ТС), сюды ж по́лань (Сл. ПЗБ), по́лынь ’тс’ (Нар. сл.), ст.-бел. поломѧ (XVI ст.). Укр. по́лумʼя, рус. поломя, по́лымя, пламя, польск. płomień, н.-луж. płomje, в.-луж. płomjo, чэш. plamen, славац. plameň, славен. plámen, серб.-харв. пла̏мен, балг. пла́мен, пла́мък, плам, ст.-слав. пламы, пламень. Прасл. *polmy, *polmenь: аснова *polmen‑ (дзе ‑men‑ — суфікс, параўн. пол ’полымя’ (Сл. ПЗБ)), ад *polti, *polěti ’палаць’ (гл. пала́ць); роднаснае літ. pelenaĩ ’попел’, лат. pę́lni ’тс’, ст.-прус. pelanno, літ. pelẽnė ’ачаг’, магчыма, таксама алб. pjalmë ’слуп пылу’ (Фасмер, 3, 273). Паводле Карскага (1, 254), формы з ‑лы‑ другасныя, у выніку аналогіі да слоў тыпу блыха́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
куро́дым, -у, м.
Густы едкі дым пры тленні, гарэнні без полымя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зы́ркі, -ая, -ае.
Яркі, асляпляльны.
Зыркае полымя.
Зырка (прысл.) гарэць.
|| наз. зы́ркасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пажыра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што.
1. гл. пажраць і пажэрці.
2. перан. Знішчаць цалкам што-н.
Полымя пажырае хаты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
палымне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. Ярка гарэць, палаць; знішчацца ў агні.
Хаты палымнелі ў агні.
2. Набываць колер полымя; вылучацца колерам полымя, яркай чырвонай афарбоўкай.
На ўсходзе палымнела зара.
Палымнее чырвоная рабіна (перан.).
3. Пакрывацца румянцам.
Палымнее твар.
4. перан. Быць ахопленым якім-н. моцным пачуццём.
П. сэрцам.
Палымнее агонь помсты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)