перы́яд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Адрэзак часу, у які што-н. адбываецца (пачынаецца, развіваецца і заканчваецца).
Пасляваенны п.
П. росквіту.
Інкубацыйны п. хваробы.
2. У матэматыцы:
1) перыяд функцыі — лік, пры дадаванні якога да аргумента некаторай функцыі значэнне функцыі не змяняецца;
2) перыяд дробу — група лічбаў, якія нязменна паўтараюцца ў адной і той жа паслядоўнасці ў бясконцых дзесятковых дробах.
3. Адносна закончаны фрагмент тэксту, часткі якога звязаны паміж сабой сінтаксічна, лексічна і інтанацыйна (спец.).
|| прым. перыяды́чны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
П. дроб.
Перыядычная сістэма элементаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
перы́яд, -ду м., в разн. знач. пери́од;
п. ро́сквіту — пери́од расцве́та;
п. трыганаметры́чнай фу́нкцыі — пери́од тригонометри́ческой фу́нкции;
п. хіста́ння — пери́од колеба́ния;
○ вегетацы́йны п. — вегетацио́нный пери́од;
інкубацы́йны п. — инкубацио́нный пери́од;
ледніко́вы п. — леднико́вый пери́од;
про́сты п. — грам. просто́й пери́од;
мелавы́ п. — геол. мелово́й пери́од;
ю́рскі п. — ю́рский пери́од
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
перы́яд, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Адрэзак часу, у які што‑н. адбываецца або які чым‑н. абмежаваны. Перыяд росквіту. Гістарычны перыяд. Аднаўленчы перыяд. □ Камуністычная партыя кіравалася і кіруецца ленінскім вучэннем аб пераходным перыядзе ад капіталізму да сацыялізма. «Звязда».
2. Спец. Адрэзак часу, на працягу якога завяршаецца які‑н. паўторны працэс. Перыяд вагання. Перыяд абарачэння штучнага спадарожніка вакол Зямлі.
3. Спец. Час, на працягу якога адкладваюцца асадкі геалагічнай сістэмы; частка эры, якая дзеліцца ў сваю чаргу на эпохі. Ледніковы перыяд. Мелавы перыяд мезазойскай эры. Каменнавугальны перыяд палеазойскай эры. Сілурыйскі перыяд. Юрскі перыяд.
4. У матэматыцы — група лічбаў, якія нязменна паўтараюцца ў адной і той жа паслядоўнасці ў бесканечных дзесятковых дробах. Перыяд трыганаметрычнай функцыі.
5. У граматыцы — складаная сінтаксічная канструкцыя, часткі якой звязаны паміж сабой граматычна, лексічна і інтанацыйна.
6. У музыцы — пабудова, якая ўвасабляе закончаную музычную думку.
•••
Вегетацыйны перыяд — перыяд росту і развіцця расліны.
Інкубацыйны перыяд — скрыты перыяд хваробы ад моманту заражэння да паяўлення яе першых прыкмет.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перы́яд м Perióde f -, -n; Zéitabschnitt m -(e)s, -e (эпоха)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Перыяд ’адрэзак часу’ (ТСБМ), ст.-бел. периодъ (з 1598 г.), якое са ст.-польск. peryjod, period (XVI ст.) < лац. periodus < ст.-грэч. περίοδος ’абарачэнне, абарот’ (Булыка, Лекс. запазыч., 165); магчыма, паўторнае запазычанне праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 78), у якой слова было запазычана з франц. у эпоху Пятра I.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перы́яд
(гр. periodos = абход, пэўнае кола часу)
1) адрэзак часу, які ахоплівае пэўны закончаны працэс (напр. п. росквіту);
2) этап грамадскага развіцця (напр. гістарычны п.);
3) адрэзак часу, на працягу якога завяршаецца які-н. паўторны працэс (напр. п. абарачэння Зямлі вакол Сонца);
4) мат. група лічбаў, якія нязменна паўтараюцца ў адной і той жа паслядоўнасці;
5) лінгв. складаны сказ з дзвюма інтанацыйна процілеглымі часткамі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
клімактэ́рый, -ю, м. (спец.).
Перыяд угасання функцый палавой сістэмы з набліжэннем старасці.
|| прым. клімактэры́чны, -ая, -ае.
К. перыяд.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ме́жань, -і, ж.
Перыяд з найбольш нізкім устойлівым узроўнем вады ў рацэ.
Зімовая м.
|| прым. ме́жанны, -ая, -ае.
М. перыяд.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мел, -у, м.
Тое, што і крэйда.
Пісаць мелам на дошцы.
Белы, як м.
|| прым. мелавы́, -а́я, -о́е.
М. перыяд (трэці геалагічны перыяд мезазойскай эры).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
даро́давы, -ая, -ае.
Перыяд, які працягваецца да пачатку родаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)