паразі́тны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
паразі́тны |
паразі́тная |
паразі́тнае |
паразі́тныя |
| Р. |
паразі́тнага |
паразі́тнай
паразі́тнае |
паразі́тнага |
паразі́тных |
| Д. |
паразі́тнаму |
паразі́тнай |
паразі́тнаму |
паразі́тным |
| В. |
паразі́тны (неадуш.)
паразі́тнага (адуш.) |
паразі́тную |
паразі́тнае |
паразі́тныя (неадуш.)
паразі́тных (адуш.) |
| Т. |
паразі́тным |
паразі́тнай
паразі́тнаю |
паразі́тным |
паразі́тнымі |
| М. |
паразі́тным |
паразі́тнай |
паразі́тным |
паразі́тных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
паразі́тны биол., тех. парази́тный;
п. грыб — парази́тный гриб;
~ныя то́кі — парази́тные то́ки;
~нае ко́ла — парази́тное колесо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паразі́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да паразіта; які з’яўляецца паразітам (у 1 знач.); паразітычны. Паразітныя расліны.
2. Спец. Які ўзнікае як непажаданая з’ява. Паразітныя токі. // Які выконвае дапаможную функцыю. Паразітнае кола.
•••
Паразітныя грыбы гл. грыб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паразі́т, -а, М -зі́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Арганізм (расліна або жывёліна), які жыве на паверхні або ўсярэдзіне другога арганізма і корміцца за яго кошт.
2. перан. Той, хто жыве з чужой працы, дармаед (пагард.).
|| ж. паразі́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так (да 2 знач.).
|| прым. паразі́тны, -ая, -ае (да 1 знач.) і паразі́цкі, -ая, -ае (да 2 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
іржа́ўнік і ржа́ўнік, ‑у, м.
Паразітны грыбок, які развіваецца на раслінах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парази́тный паразі́тны;
парази́тные то́ки эл. паразі́тныя то́кі;
парази́тные расте́ния паразі́тныя раслі́ны;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спарыння́, ‑і, ж.
Паразітны грыб, што выклікае хваробу злакавых раслін, пры якой у каласах жыта, пшаніцы, ячменю замест зерня ўтвараюцца чорныя ражкі. [Санька] знайшоў на паласе нейкі чорны пылок і сказаў, што гэта расце спарыння, вялікі шкоднік збажыны, што яе трэба знішчаць. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Заразі́ха ’расліна-паразіт Orobanche L.’ Рус., укр. зарази́ха ’тс’. Параўн. польск. zaraza, чэш., славац. záraza ’тс’. Паводле Махэка (Jména rostl., 217), чэш. з польск. Зважаючы на паразітны характар расліны, відаць, вытворны назоўнік з суф. ‑іха ад зараза (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спарыння́ ‘паразітны грыб на збожжы, Claviceps purpurea Tul. (L.)’ (ТСБМ), спары́ня, спарыня́, спары́ння ‘тс’ (Шчарб.; шчуч., мядз., глыб., в.-дзв., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. споринья́ ‘тс’, рус. спорынья́ ‘тс’, ‘поспех, працвітанне, прыбытак’, стараж.-рус. спорыня ‘багацце, лішак; ураджай’. Да спор 1. Паводле Трубачова (гл. Фасмер, 3, 738), пераход да значэння ‘спарыння’, мабыць, меў эўфемістычны характар, хутчэй за ўсё, на базе знешняга падабенства зросшыхся каласоў (гл. спор, спарыш) з каласамі, заражанымі Claviceps purpurea.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГАЛАЎНЁВЫЯ ГРЫБЫ́
(Ustilagenales),
парадак базідыяльных грыбоў. Уключае 2 сям. — устылягавыя і тылецыевыя, больш за 50 родаў, каля 1000 відаў. Пашыраны амаль па ўсім зямным шары. На Беларусі трапляюцца каля 100 відаў з 7 родаў (сараспорый, тылецыя, тэкафора, урацысціс, устыляга, энталома, энтарыза).
Звычайна спецыялізаваныя паразіты вышэйшых травяністых раслін: пашкоджваюць толькі пэўныя віды і нават асобныя сарты, выклікаюць спецыфічнае захворванне пераважна збожжавых злакаў — галаўню. У цыкле развіцця галаўнёвых грыбоў 3 стадыі (фазы): гаплоідная (кароткачасовая, базідыяспоры і першасны міцэлій), дыкарыятычная (працяглая, другасны паразітны міцэлій) і дыплоідная (вельмі кароткая, спелыя хламідаспоры). Міцэлій шматклетачны, бясколерны, мае гаўсторыі, з дапамогай якіх грыбы жывяцца. Міцэлій можа пранізваць розныя органы раслін, дзе ўтвараюцца спляценні з круглаватымі двух’ядравымі спорамі (хламідаспоры), якімі грыбы размнажаюцца. У некат. відаў утвараюцца спаракучкі з 40—50 і больш спораў. Хламідаспоры маюць ахоўную абалонку і здольныя пераносіць высушванне, захоўваюць жыццядзейнасць на працягу 20 і больш гадоў.
В.С.Гапіенка.
т. 4, с. 452
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)