неуже́ли нареч. няўжо́;

неуже́ли э́то пра́вда? няўжо́ гэ́та пра́ўда?;

неуже́ли! няўжо́!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няўжо́ частица вопр. неуже́ли; ра́зве;

н. гэ́та пра́ўда? — неуже́ли э́то пра́вда?

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бу́дто

1. союз бы́ццам; (словно) ні́бы, нібы́та; (как будто) як бы́ццам, ні́бы;

2. частица (разве) хі́ба; (неужели) няўжо́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Няго́ ’няўжо’ (Бяльк., Яўс., Крыў., Дзіс.), няго́, няго́ж, няго́ш ’тс’ (Касп., Сл. ПЗБ, Сл. ЦРБ), параўн. таксама няўго́ ’тс’ (гл.). Паводле Карскага (2–3, 83), таго ж паходжання, што няўжо́ (гл.), рус. неужели ’тс’; (ў)го замест ўжо, відаць, адлюстроўвае старажытную варыянтнасць часціц *‑go і *‑že, параўн. прасл. *nego/neže, ESSJ SG, 2, 455; гл. таксама ужэ́, угэ́, уге́, ’ужо’ (ТС). Меркаванне пра запазычанне бел. няго́, няўго́ з літ. niaugù ’тс’ (Грынавяцкене і інш., Baltistica, III (1) Priedas, 72) у святле сказанага вышэй здаецца недастаткова абгрунтаваным, хутчэй мела месца арэальная падтрымка пры захаванні архаізма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Няўго́ (неуго́) ’няўжо; хіба’ (Нас.), ’няўжо’ (Бяльк.), няўго́‑ш ’вядома, безумоўна’ (Воўк-Лев., Татарк.), неўгэ́ ’няўжо’ (ТС). Паводле Карскага (2–3, 83), таго ж паходжання, што і рус. неужели ’няўжо’, дзе ‑го непалатальны варыянт да *že, гл. ж, жа (ESSJ SG, 1, 335). Меркаванне пра запазычанне з літ. niaugù ’няўжо’ (Грынавяцкене–Мацкевіч, Baltistica, III (1) Priedas, 1989, 72) спрэчнае, паколькі чаргаванне ‑go/‑že вядома шмат якім славянскім мовам (ESSJ SG, 1, 310), параўн. таксама угэ/ужэ ’ужо’ (ТС); пад балтыйскім уплывам магла адбыцца манафтангізацыя спалучэння ‑яў‑ > ‑я‑, гл. няго́ ’няўжо’. Параўн. няўжо́ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ра́зве

1. част. вопросительная а) (неужели) хі́ба, няўжо́;

ра́зве э́то возмо́жно? хі́ба (няўжо́) гэ́та магчы́ма?; б) (может быть) разг. ці не, хі́ба;

ра́зве пойти́ в теа́тр? ці не (хі́ба) пайсці́ ў тэа́тр?;

2. част. ограничительная, разг. хі́ба;

ра́зве что за́втра прие́дет хі́ба што за́ўтра прые́дзе;

3. союз а) условно-противительный (если, если только) хі́ба;

непреме́нно приду́, ра́зве заболе́ю абавязко́ва прыйду́, хі́ба захварэ́ю; б) уступительно-ограничительный (может быть, только…, не считая того, что…) хі́ба, хі́ба то́лькі;

ти́хо, ра́зве и́зредка сова́ прокричи́т ці́ха, хі́ба (хі́ба то́лькі) зрэ́дку кры́кне сава́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

да​I

1. утвердительная част. так, ага́, але́;

все здесь? — Да усе́ тут? — Так (ага́, але́);

2. вопросительная част. так; (правда) пра́ўда; (неужели) няўжо́; (разве) хі́ба́; (что) га, што;

всё обошло́сь благополу́чно, да? усё абышло́ся до́бра, так?;

вы слы́шали? Петро́в прие́хал! — Да? А я и не знал вы чу́лі? Пятро́ў прые́хаў — Пра́ўда? (няўжо́, хі́ба́)? А я і не ве́даў;

граждани́н Ивано́в! — Да? грамадзя́нін Івано́ў! — Га (што)?;

3. усилительная част. (пусть) няха́й, хай;

да здра́вствует Пе́рвое ма́я! няха́й (хай) жыве́ Пе́ршага ма́я!;

4. вводн. сл. так; (действительно) сапраўды́; (при воспоминании) ага́; (кстати) дарэ́чы;

да, хоро́шее тепе́рь вре́мя так (сапраўды́), до́бры цяпе́р час;

да, ещё одна́ но́вость ага́, яшчэ́ адна́ навіна́;

да, ты был там? дарэ́чы, ты быў там?

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ну

1. межд. ну;

ну, начина́йте! ну, пачына́йце!;

ну, что же да́льше? ну, што ж дале́й?;

ну́-ка! ану́!;

ну же! ну (ану́!);

ну тебя́! разг. ну цябе́!;

ну и пого́дка! ну і надво́р’е!;

ну уж денёк! ну і дзянёк!;

ну и ну! ну і ну!;

(да) ну, неуже́ли? (ды) ну, няўжо́?;

ну не сове́стно ли вам? ну ці ж не со́рамна вам?;

ну хорошо́! ну до́бра!;

ну коне́чно ну вядо́ма;

ну нет ну не;

ну да ну так;

2. част. (в знач.: «что, если») а што, калі́…;

а ну как он прие́дет? а што, калі́ ён прые́дзе?;

ну как кто́-нибудь уви́дит а што, калі́ хто-не́будзь уба́чыць;

3. част. (в знач.: начать, давай) дава́й;

он ну крича́ть ён дава́й крыча́ць;

и ну петь і дава́й спява́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)