Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
напе́рад, прысл. і прыназ. з Д.
1.прысл. У напрамку перад сабой; у напрамку руху.
Зрабіць крок н.
Глядзець н.
2.перан. У будучыню.
Жыццё кліча нас н.
3.прысл. Раней часу, раней за што-н. іншае (разм.).
Пахваліцца н.
4.прысл. Раней вызначанага тэрміну, авансам.
Узяць плату н.
5.у знач.выкл.Ужыв. як каманда рухацца ў напрамку перад сабой. «Н.!» — скамандаваў камбат.
6.прыназ. з Д. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на лінію руху якіх ці ў напрамку перад якімі хто-, што-н. выходзіць, выбягае і пад.
Забегчы н. каму-небудзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напе́раднареч.
1. вперёд;
забяга́ць н. — забега́ть вперёд;
зрабі́ць крок н. — сде́лать шаг вперёд;
2.разг. (сперва) вперёд, пре́жде, ра́ньше;
3.разг. (в счёт будущего) вперёд;
узя́ць пла́ту н. — взять пла́ту вперёд;
4.в знач. межд. вперёд;
н., тава́рышы! — вперёд, това́рищи!;
◊ крок н., два кро́кі наза́д — шаг вперёд, два ша́га наза́д;
глядзе́ць н. — смотре́ть вперёд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напе́рад, прысл. і прыназ.
1.прысл. У напрамку перад сабой; у напрамку руху; проціл. назад. Зрабіць крок наперад. Працягнуць руку наперад. Падацца наперад. □ Дзяўчына стаяла нерухомая і глядзела наперад.Маўр.// Уперад іншых. Зіна налегла на палкі, вырвалася [на лыжах] наперад.Шыцік.Зелянюк прайшоў наперад і сеў ля стала на лаўку, а Таццяна асталася стаяць ля парога.Зарэцкі.//узнач.выкл. Ужываецца як каманда рухацца ў напрамку перад сабой. «Наперад!» — .. падаў каманду Ягораў, і сам першы ступіў на лёд.Краўчанка.
2.прысл. Далей, няспынна развіваючыся. Навучанне хоць марудна, але пасоўваецца наперад.Колас.Жыццё ішло няспыннаю хадою наперад і наперад.Дубоўка.//перан. У будучыню. Да светлай мэты ўрачыста, Дзе камунізма ззяе дзень, Ідуць з’яднана камуністы, Наперад Ленін іх вядзе.Хведаровіч.Новы дзень нас наперад заве, — не шкадуй сваіх сіл для айчыны!Дубоўка.
3.прысл.Разм. Спачатку, раней за што‑н. іншае. Трэба сказаць наперад, што цвік гэты выцягнуў Наўмыснік.Чорны.// Загадзя, раней таго, што можа адбыцца, здарыцца. Ніколі не трэба наперад нічым хваліцца.Чорны.Насустрач пайшлі яны адзін аднаму, не аглядаючыся назад і нічога не задумваючы наперад.Васілевіч.
4.прысл. Раней вызначанага тэрміну, у лік будучага; авансам. Узяць плату наперад.
5.прыназ.зД. Спалучэнне з прыназ. «наперад» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца пры назве асобы ці прадмета, на лінію руху якіх ці ў напрамку перад якімі хто‑, што‑н. выходзіць, выбягае і пад. Другі жаўнер мерыцца ў яго з вінтоўкі, але Данілава маці забягае жаўнеру наперад, засланяючы Данілу.Крапіва.
•••
Забегчы наперадгл. забегчы.
Заглянуць наперадгл. заглянуць.
Крок наперадгл. крок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
напе́радIIвыклнапе́рад! vórwärts!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
напе́радIпрыслразм (спачатку, загадзя) im voráus, von vórnherein;
2. (кірунак) vórwärts, vorán
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Напе́рад ’уперад’ (ТСБМ, Ян.), наперэ́д ’тс’ (ТС), напе́рад, наперэ́д, напярод ’раней’, ’спачатку’ (Жд. 2, Ян., ТС; пруж., Сл. ПЗБ), укр.наперед ’уперад’, ’спачатку’, ’надалей’, рус.наперёд ’раней’, ’спачатку’, ’у будучым’, польск.naprzód ’спачатку’, ’уперад’, серб.-харв.напред ’уперад’, балг.напред ’тс’, макед.напред ’тс’. Са спалучэння *na і назоўніка ў він. скл. адз. л., гл. перад1, пярод ’пярэдняя частка’; семантыка ’спачатку’, ’раней’, ’надалей’ развілася з прасторавага значэння для абазначэння часу, пры гэтым пунктам адліку можа стаць як мінулы, так і будучы адрэзак часу.